Ngành xi măng gặp khó: Nguồn cung dư thừa, tiêu thụ “vất vả”

Theo Báo cáo của Viện Kinh tế Xây dựng, lượng tiêu thụ xi măng trong tháng 5/2025 của nhiều nhà máy đã sụt giảm từ 20–30% so với tháng trước.

Nguyên nhân không chỉ đến từ giá thành sản xuất tăng cao, mà còn do tình trạng khan hiếm nguyên liệu xây dựng, đặc biệt là cát và đá xây dựng, tại nhiều địa phương. Việc thiếu hụt nguồn cung vật liệu đã khiến tiến độ nhiều công trình xây dựng bị đình trệ, kéo theo nhu cầu tiêu thụ xi măng giảm mạnh.

Theo phản ánh từ các nhà phân phối và chuyên gia trong ngành, đà sụt giảm sản lượng tiêu thụ xi măng trong tháng 5/2025 là hệ quả tổng hợp của nhiều yếu tố: nguồn cung dư thừa kéo dài, thiếu hụt nguyên vật liệu đầu vào, thời tiết bất ổn và đặc biệt là tác động từ quá trình chờ sáp nhập hành chính tại một số địa phương – vốn ảnh hưởng đến tiến độ phê duyệt, giải ngân và triển khai các dự án xây dựng.

Theo ông Ngô Đức Lưu – Quyền Tổng Giám đốc Tổng Công ty Xi măng Việt Nam, ngành xi măng hiện đã bước vào giai đoạn bão hòa, với mức tiêu thụ nội địa 5 năm gần đây hầu như không tăng đáng kể, chỉ dao động quanh ngưỡng 60–65 triệu tấn/năm. Tình trạng cung vượt cầu tiếp diễn với dư thừa khoảng 60 triệu tấn mỗi năm, tạo nên sức ép cạnh tranh gay gắt về giá. Nay lại thêm những tác động dây chuyền từ khan hiếm vật liệu đầu vào, thời tiết… càng khiến hoạt động sản xuất – tiêu thụ của ngành thêm phần ảm đạm. Hiện, các dây chuyền sản xuất xi măng chỉ hoạt động trung bình khoảng 75% tổng công suất thiết kế.

Đề xuất giải quyết vấn đề này, Hiệp hội Xi măng Việt Nam kiến nghị Chính phủ có biện pháp thúc đẩy nhu cầu tiêu thụ vật liệu xây dựng thông qua phát triển nhà ở, kết cấu hạ tầng, đường giao thông và ứng dụng các giải pháp công nghệ mới. Việc tăng cường sử dụng xi măng trong xây dựng không chỉ giúp nâng cao chất lượng và tuổi thọ công trình mà còn hỗ trợ doanh nghiệp vượt qua giai đoạn khó khăn.

Bên cạnh đó, cần biện pháp tháo gỡ cho một số nhà máy hiện gặp khó khăn trong việc cấp, gia hạn mỏ nguyên liệu phục vụ sản xuất sản phẩm của ngành công nghiệp xi măng.

Đặc biệt, Hiệp hội Xi măng Việt Nam nhìn nhận, cần dự báo nhu cầu tiêu thụ xi măng với tầm nhìn 10 năm, 20 năm làm căn cứ xác định quy mô sản xuất, giúp cân đối phù hợp giữa cung và cầu. Ngoài ra, để tiết kiệm tài nguyên, có thể tận dụng phế liệu của các ngành công nghiệp khác như xỉ, tro bay của nhà máy nhiệt điện làm nguyên liệu cho sản xuất xi măng.

Hiệp hội Xi măng Việt Nam lạc quan, trong bối cảnh đầu tư công đang được Chính phủ thúc đẩy mạnh mẽ, nhất là đầu tư về hạ tầng giao thông, xây dựng việc sản xuất và tiêu thụ sản phẩm xi măng vẫn có những tín hiệu tích cực. Tuy nhiên, sự tăng trưởng trong việc tiêu thụ xi măng sẽ thấy rõ hơn trong nửa cuối năm 2025.

Bên cạnh đó, nhu cầu xi măng tại Việt Nam chưa đạt đỉnh, dự báo từ giờ đến năm 2031 sẽ đạt đỉnh. Như vậy việc sản xuất và tiêu thụ sản phẩm xi măng vẫn còn dư địa tăng trưởng nhờ các dự án giao thông được đẩy nhanh tiến độ.

Bộ Xây dựng cũng đã đề xuất giảm thuế xuất khẩu đối với các doanh nghiệp xi măng và Thủ tướng Chinh phủ đã giao Bộ Tài chính xem xét. Trong trường hợp được triển khai, những đề xuất này có thể tác động tích cực tới sản lượng tiêu thụ xi măng năm 2025