Việc nâng cao vị thế của doanh nghiệp Việt Nam là việc làm cấp bách để Việt Nam có thể trở thành một trung tâm trong chuỗi cung ứng năng lượng toàn cầu.
Những yếu tố thuận lợi cho các doanh nghiệp mở rộng vị thế cạnh tranh
Trong bối cảnh thế giới bước vào giai đoạn chuyển đổi mạnh mẽ sang nền kinh tế carbon thấp, chuỗi cung ứng năng lượng toàn cầu đang trải qua những thay đổi sâu sắc.
Các yếu tố như biến đổi khí hậu, bất ổn địa chính trị, tiến bộ công nghệ và yêu cầu về phát triển bền vững đang tạo ra áp lực buộc các quốc gia và doanh nghiệp phải tái định hình chiến lược năng lượng, trong đó chuỗi cung ứng đóng vai trò cốt lõi.
Với vị trí địa lý chiến lược, đường bờ biển dài, khí hậu nhiệt đới gió mùa với lượng bức xạ mặt trời và tốc độ gió cao, đặc biệt là tại miền Trung và Tây Nguyên, tạo thuận lợi cho Việt Nam phát triển điện mặt trời, điện gió và năng lượng sinh khối – các nguồn đang là trọng tâm trong chiến lược năng lượng toàn cầu.
Tại Diễn đàn “Nâng cao vị thế doanh nghiệp Việt Nam trong chuỗi cung ứng năng lượng toàn cầu” diễn ra chiều 24/6/2025, TS. Ngô Đức Lâm – nguyên Phó Viện trưởng Viện Năng lượng, Bộ Công Thương, nhận định Việt Nam đang chứng kiến một quá trình chuyển dịch năng lượng mạnh mẽ.
Tính đến thời điểm hiện tại, Việt Nam đã trở thành một trong những quốc gia có tốc độ chuyển dịch năng lượng mạnh mẽ nhất châu Á và dẫn đầu khu vực Đông Nam Á, tạo điều kiện thuận lợi để các doanh nghiệp trong nước mở rộng vị thế cạnh tranh trong chuỗi cung ứng năng lượng toàn cầu.
Trong chưa đầy một thập kỷ, tỷ trọng năng lượng tái tạo đã tăng từ gần 0% lên khoảng 60% trong cơ cấu nguồn điện.
TS. Ngô Đức Lâm đã nêu ra các cơ hội cho doanh nghiệp. Cụ thể, nhu cầu đầu tư rất lớn cho hệ thống điện để đạt mục tiêu hơn 183.000 MW công suất nguồn điện vào năm 2030, đồng thời đầu tư xây dựng hệ thống truyền tải điện tương ứng khoảng 200 tỷ USD trong vòng 10 năm – tức trung bình khoảng 20 tỷ USD mỗi năm cho cả nguồn và lưới điện.
Với quy mô này, việc xã hội hóa đầu tư là bắt buộc, mở ra cơ hội tham gia cho các tập đoàn lớn như Petrovietnam, TKV và các doanh nghiệp tư nhân, cùng góp sức vào chuỗi cung ứng năng lượng quốc gia.
Một cơ hội quan trọng khác đến từ đặc điểm của năng lượng tái tạo – nguồn năng lượng phân tán, vốn đầu tư không quá lớn, thời gian triển khai nhanh, phù hợp với khả năng tài chính và tổ chức của nhiều doanh nghiệp trong nước.
Điều này tạo cơ hội thuận lợi để các doanh nghiệp tư nhân, doanh nghiệp vừa và nhỏ, cũng như các liên doanh với địa phương dễ dàng tham gia vào chuỗi cung ứng năng lượng ở các khâu như: đầu tư, xây dựng, vận hành, cung cấp thiết bị và dịch vụ kỹ thuật.
Cơ sở pháp lý hiện hành đã xác định rõ chủ trương xã hội hóa ngành năng lượng, bảo đảm cạnh tranh lành mạnh, chống độc quyền, tạo điều kiện cho nhiều thành phần kinh tế cùng tham gia phát triển lĩnh vực này.
Tuy nhiên, các doanh nghiệp vẫn đang phải đối mặt với một số khó khăn như: hạn chế trong tiếp cận vốn đầu tư và các chính sách hỗ trợ tài chính; tiếp cận đất đai để phát triển dự án năng lượng; ưu đãi thuế và tiếp cận thông tin minh bạch; quy định về hợp đồng mua bán điện (PPA) chưa thực sự minh bạch, công bằng, dẫn đến rủi ro pháp lý cao; những bất cập trong một số luật hiện hành (Luật Đầu tư, Luật Đất đai, Luật Điện lực); cùng những thách thức về công nghệ và thu hút nguồn nhân lực chất lượng cao…
Giải pháp cho chuỗi cung ứng năng lượng bền vững
Trước tình hình đó, PGS-TS Ngô Trí Long, nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu thị trường giá cả (Bộ Tài chính) đề xuất một số biện pháp khắc phục, trong đó nhấn mạnh cần thiết lập quỹ chuyển dịch năng lượng quốc gia để cung cấp tín dụng ưu đãi, bảo lãnh rủi ro và hỗ trợ kỹ thuật cho doanh nghiệp đầu tư vào năng lượng sạch.
Bên cạnh đó, cần xây dựng cơ chế tín dụng xanh rõ ràng cho các ngân hàng thương mại, có hướng dẫn chi tiết từ Ngân hàng Nhà nước; áp dụng ưu đãi thuế thu nhập doanh nghiệp, miễn giảm thuế nhập khẩu thiết bị tiết kiệm năng lượng và miễn giảm tiền thuê đất cho các dự án năng lượng tái tạo; ban hành chính sách khấu hao nhanh đối với tài sản đầu tư vào công nghệ năng lượng tái tạo và lưu trữ điện; tăng cường hợp tác công – tư trong các dự án năng lượng, minh bạch hóa các gói hỗ trợ từ ngân sách Nhà nước.
Chính sách tài chính cần được nhìn nhận như một công cụ chiến lược và động lực trọng yếu thúc đẩy quá trình chuyển dịch năng lượng. Trong đó, chiến lược cần đảm bảo các nguyên tắc:
Thứ nhất, đồng bộ giữa chính sách tài khóa và tiền tệ, đặc biệt là phối hợp trong phát hành trái phiếu xanh, ưu đãi thuế và tín dụng xanh.
Thứ hai, thực chất trong hỗ trợ khu vực doanh nghiệp, nhất là doanh nghiệp vừa và nhỏ thông qua các công cụ như bảo lãnh tín dụng, trợ cấp lãi suất hay mô hình hợp tác công – tư hiệu quả.
Thứ ba, hướng đến kết quả đo lường được bằng việc xây dựng bộ chỉ số tài chính xanh, cơ chế theo dõi, đánh giá minh bạch và tiêu chuẩn hóa các sản phẩm tài chính thân thiện môi trường.
Theo Congly.vn