Cơ quan điều tra kiến nghị những gì từ vụ “vi phạm quy định về đấu thầu” tại Nhà xuất bản Giáo dục?

Trong vụ án này, Cơ quan điều tra, Bộ Công an (CQĐT) xác định bị can Nguyễn Đức Thái, cựu Chủ tịch Hội đồng thành viên Coong ty TNHH MTV NXB Giáo dục đã nhận hối lộ gần 25 tỉ đồng từ 2 bị can Tô Mỹ Ngọc, Nguyễn Trí Minh để tạo điều kiện cho các công ty của họ được cung cấp giấy in. Nhờ đó, các công ty của Tô Mỹ Ngọc đã tham gia và trúng 13 gói thầu với tổng trị giá 2.101 tỉ đồng. Công ty Minh Cường Phát của Nguyễn Trí Minh được tham gia và trúng 5 gói thầu với tổng số tiền 209 tỉ đồng.

Căn cứ kết quả định giá của Hội đồng định giá trong tố tụng hình sự TP Hà Nội, căn cứ khối lượng giao nhận thực tế hàng hóa, CQĐT xác định tổng thiệt hại của vụ án là 10 tỉ đồng.

Kết thúc điều tra, Cơ quan CSĐT Bộ Công an nhận định về nguyên nhân, điều kiện dẫn đến hành vi phạm tội như sau: việc mua sắm giấy in để phục vụ in sách giáo dục là hoạt động thường xuyên của NXB Giáo dục, được thực hiện hàng năm.

Giá giấy in chiếm 30 – 40% cơ cấu giá bán sách giáo khoa. Việc mua giấy in với giá cao sẽ làm tăng giá sách. Việc mua sắm giấy in theo hình thức chào hàng cạnh tranh cho phép chủ đầu tư tự quyết định danh sách rút gọn, làm hạn chế sự tham gia của các đơn vị cung cấp có năng lực, có chất lượng tốt và giá bán thấp, không đảm bảo sự cạnh tranh, tính công bằng, minh bạch và hiệu quả kinh tế.

Đối với hoạt động mua sắm thường xuyên sử dụng nguồn vốn sản xuất kinh doanh, theo khoản 2, Điều 3 Luật Đấu thầu năm 2013, doanh nghiệp được ban hành quy định về lựa chọn nhà thầu để áp dụng thống nhất trong doanh nghiệp.

Còn khoản 7, Điều 3 quy định, doanh nghiệp được tự quyết định việc lựa chọn nhà thầu trên cơ sở bảo đảm công khai, minh bạch, hiệu quả kinh tế và trách nhiệm giải trình.

Tuy nhiên, việc không quy định hoặc không quy định rõ về hạn mức áp dụng đối với các hình thức lựa chọn nhà thầu, dẫn đến các doanh nghiệp lợi dụng để ban hành hạn mức cao hơn nhiều so với quy định của Luật Đấu thầu đối với các hình thức lựa chọn nhà thầu như chào hàng cạnh tranh, chào hàng cạnh tranh rút gọn.

Đây là nguyên nhân dẫn đến việc thông đồng đưa các nhà thầu vào danh sách được lựa chọn, tạo điều kiện trúng thầu, nguy cơ gây thiệt hại cho Nhà nước.

Mặt khác, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã cử kiểm soát viên tại NXB Giáo dục nhưng không quy định rõ việc kiểm soát trực tiếp, tham gia vào hoạt động đấu thầu đối với hoạt động mua sắm thường xuyên, dẫn đến các bị can lợi dụng để thực hiện hành vi sai phạm trong thời gian dài.

Từ đó, CQĐT kiến nghị, các cơ quan quản lý Nhà nước cần có văn bản hướng dẫn cụ thể về khoản 7, Điều 3 Luật Đấu thầu năm 2023, trong đó quy định rõ về hạn mức được áp dụng đối với các hình thức lựa chọn nhà thầu mà doanh nghiệp được ban hành quy định.

Đồng thời, Bộ Giáo dục và Đào tạo cần quy định cụ thể về việc giám sát, kiểm soát hoạt động mua sắm thường xuyên của NXB Giáo dục.

Trong đó quy định rõ việc kiểm soát viên được tham gia giám sát trực tiếp trong suốt quá trình đấu thầu và các trường hợp bắt buộc phải báo cáo Bộ Giáo dục và Đào tạo về kết quả lựa chọn nhà thầu.