Để mức giảm trừ gia cảnh không lạc nhịp chi tiêu

Thực tiễn không thể chờ lộ trình sửa luật

Để đáp ứng những yêu cầu từ thực tiễn phát sinh, khắc phục được các bất cập của chính sách thuế thu nhập cá nhân hiện hành, đồng thời đảm bảo tính đồng bộ của hệ thống pháp luật, Bộ Tài chính mới đây đã đề nghị xây dựng dự án Luật thuế thu nhập cá nhân (thay thế).

Về tiến độ của dự án Luật thuế thu nhập cá nhân (thay thế), Bộ Tài chính trình Chính phủ dự kiến trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội để Ủy ban Thường vụ Quốc hội báo cáo Quốc hội thông qua đề nghị bổ sung dự án Luật thuế thu nhập cá nhân (thay thế) vào Chương trình xây dựng Luật, pháp lệnh năm 2025 tại kỳ họp thứ 9 Quốc hội khóa XV (tháng 5/2025).

Chính phủ trình Quốc hội cho ý kiến về dự án Luật thuế thu nhập cá nhân (thay thế) tại kỳ họp thứ 10 Quốc hội khóa XV (tháng 10/2025). Chính phủ trình Quốc hội thông qua dự án Luật thuế thu nhập cá nhân (thay thế) tại kỳ họp thứ 11 Quốc hội khóa XV (tháng 5/2026), thực hiện từ năm 2027.

Điều này có nghĩa, theo đúng lộ trình, phải đến năm 2027 mức giảm trừ gia cảnh mới chính thức được triển khai vào thực tiễn. Dù đúng với chương trình xây dựng luật, pháp lệnh đề ra nhưng so với yêu cầu thực tiễn là chậm, chưa đáp ứng yêu cầu đặt ra.

Trên thực tế, mức giảm trừ gia cảnh theo Luật thuế thu nhập cá nhân hiện hành đã quá lạc hậu, không đáp ứng yêu cầu từ thực tiễn đặt ra. Quy mô nền kinh tế tính tới cuối năm 2023 là 430 tỷ USD. Thu nhập bình quân đầu người gần 102 triệu đồng/năm, gấp hơn 7,5 lần so với 2007. Hàng hóa, dịch vụ thiết yếu cũng tăng giá đều đặn qua từng năm, nhiều loại “điều chỉnh nhanh hơn thu nhập”. Chẳng hạn, theo số liệu của Tổng cục thống kê, giáo dục tăng 17%, lương thực tăng 27%, giá xăng tăng 105% so với 2020.

Nhiều chuyên gia, người dân kiến nghị cần cấp bách điều chỉnh mức giảm trừ gia cảnh, nếu chậm trễ sẽ ảnh hưởng tiêu cực đối với đời sống của hàng triệu người nộp thuế thu nhập cá nhân từ tiền công, tiền lương.

Chị Nguyễn Thị Thảo là giáo viên một trường tiểu học dân lập ở quận Hà Đông (Hà Nội), thu nhập mỗi tháng vợ chồng chị khoảng 40 triệu đồng. Sau khi trừ thuế thu nhập cá nhân của 2 vợ chồng là 22 triệu đồng và 8,8 triệu phụ thuộc cho hai con, mỗi tháng vợ chồng chị phải đóng gần 500.000 đồng tiền thuế thu nhập cá nhân. “Cuộc sống thành thị đắt đỏ, đặc biệt là chi phí học hành của con cao, khiến gia đình tôi luôn phải co kéo, tiết kiệm từng đồng mới đủ chi tiêu hàng tháng” – chị Thảo chia sẻ.

Còn theo anh Phạm Quang Huy (quận Long Biên), đời sống của người làm công ăn lương đang rất chật vật trước cơn bão giá. Hiện các chi phí thiết yếu như ăn uống, học hành… đều tăng 10-30% so với mấy năm trước. Chỉ tính riêng tiền học và sách sở cho một học sinh trung bình cũng phải 4-5 triệu đồng/tháng, chưa kể các nhu cầu khác như ăn uống, quần áo, đi lại… Vì vậy, với mức giảm trừ gia cảnh 4,4 triệu đồng/người hiện quá thấp, đang là gánh nặng lên người làm công ăn lương.

Linh hoạt điều chỉnh

Đại biểu Quốc hội Tạ Văn Hạ – Phó chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, Giáo dục của Quốc hội cho rằng, các cử tri và đại biểu Quốc hội đã nhiều lần lên tiếng khẳng định mức giảm trừ gia cảnh đã lạc hậu, không đáp ứng thực tế cuộc sống. Do đó yêu cầu phải sớm điều chỉnh, sửa đổi cho phù hợp.

Theo đại biểu Tạ Văn Hạ, ngay khi Quốc hội bàn về vấn đề nâng mức lương cơ sở từ ngày 1/7 vừa qua, các đại biểu Quốc hội và người dân cũng đề nghị phải điều chỉnh mức giảm trừ gia cảnh do liên quan trực tiếp đến cuộc sống người dân. Lẽ ra ngay khi đó đã phải có sự ưu tiên, quan tâm nhất để có phương án. Tuy nhiên đến nay vẫn chưa thực hiện sửa đổi, điều chỉnh nội dung này. “Tôi cho rằng Chính phủ, Bộ Tài chính nên nghiên cứu lại việc này. Đây là vấn đề cấp bách từ thực tiễn đặt ra, không nên để hai kỳ họp mà cần tích cực nghiên cứu và trình Quốc hội quyết trong một kỳ họp sẽ tốt hơn” – đại biểu Tạ Văn Hạ chia sẻ.

Đồng quan điểm, Tổng Giám đốc Công ty tư vấn thuế Trọng Tín Nguyễn Văn Được cho rằng, quy định CPI tăng từ 20% trở lên mới điều chỉnh giảm trừ gia cảnh, nhưng tình hình kinh tế – xã hội đã thay đổi rất nhiều khiến quy định này không còn phù hợp. Nếu đợi đến năm 2026 sửa Luật Thuế thu nhập cá nhân rồi mới điều chỉnh nâng mức giảm trừ gia cảnh cho người nộp thuế và người phụ thuộc thì quá muộn. Trong khi Thủ tướng Chính phủ đã có chỉ đạo cần phải điều chỉnh kịp thời để giảm bớt khó khăn, hỗ trợ cho người dân.

Do đó, vị chuyên gia này cho rằng, thay vì chờ đợi Quốc hội sửa Luật Thuế thu nhập cá nhân thì Bộ Tài chính có thể trình Chính phủ xem xét ban hành nghị quyết điều chỉnh nâng mức giảm trừ gia cảnh áp dụng ngay đầu năm 2025.

Giảm trừ gia cảnh là mức chi phí để đảm bảo nhu cầu sống tối thiểu của người đóng thuế và phụ thuộc của họ (bố, mẹ, con cái). Mức này được điều chỉnh khi CPI biến động trên 20% so với thời điểm luật có hiệu lực – năm 2008. Để giảm trừ gia cảnh không lạc nhịp với chi tiêu, lương thực tế của người dân, lần lấy ý kiến sửa luật lần này, Bộ Tài chính đề xuất nghiên cứu phương án giao Chính phủ quy định mức giảm trừ gia cảnh. Việc này để chính sách linh hoạt, phù hợp thực tế và tạo đồng thuận từ người dân.

TS Nguyễn Quốc Việt – Phó viện trưởng VERP nêu quan điểm, mức giảm trừ gia cảnh không chỉ nâng lên một mức nhất định mà cần phải phân theo mức sống thực tế ở từng vùng miền. Cần căn cứ vào lương tối thiểu vùng để có mức giảm trừ gia cảnh cho người nộp thuế cá nhân và người phụ thuộc cho tương ứng ở vùng miền đó. Mặt khác để đảm bảo công bằng, cần tính toán cho khấu trừ các chi phí liên quan trực tiếp đến người nộp thuế cá nhân và người phụ thuộc. Đơn cử như chi phí học tập, khám chữa bệnh… phải được khấu trừ trước khi tính thuế giảm trừ gia cảnh. Bởi, là những khoản chi phí thiết yếu, chiếm tỷ lệ lớn trong cơ cấu chi tiêu của các hộ gia đình. Các khoản này cũng tăng mạnh, nhưng không được trừ trước khi tính thuế, là bất cập cần sửa.