Đi sai làn – lỗi nhỏ, hệ lụy lớn cho trật tự an toàn giao thông

Báo động về thói quen đi sai làn đường

Theo Luật Trật tự, an toàn giao thông đường bộ 2024, người điều khiển phương tiện bắt buộc phải đi đúng phần đường, làn đường được quy định cho loại xe của mình. Quy định này nhằm đảm bảo sự lưu thông thông suốt, giảm xung đột giao thông và phòng ngừa tai nạn. Thế nhưng, trên thực tế, lỗi đi sai làn vẫn diễn ra phổ biến, trở thành một trong những hành vi vi phạm đáng lo ngại hiện nay.

Trên nhiều tuyến đường ở đô thị lớn, hình ảnh vi phạm đã trở thành chuyện thường ngày. Xe máy tràn sang làn ô tô để vượt tắc đường, ô tô lấn vào làn xe máy để “né” ùn ứ, thậm chí không ít người vô tư điều khiển xe máy chạy vào làn BRT dù có biển cấm rõ ràng. Những hành vi này lặp đi lặp lại đến mức dần được xem như “mẹo” di chuyển nhanh thay vì nhận thức là hành vi vi phạm cần chấn chỉnh. Đây chính là dấu hiệu đáng báo động, cho thấy ý thức tuân thủ luật giao thông của một bộ phận người tham gia còn rất hạn chế.

Số liệu từ Cục Cảnh sát giao thông (Bộ Công an) cho thấy, chỉ trong 6 tháng đầu năm 2025, lực lượng chức năng đã phát hiện và xử lý hơn 76.000 trường hợp đi sai làn, phần đường. Đây mới chỉ là con số ghi nhận được thông qua kiểm tra trực tiếp và hệ thống camera giám sát, trong khi ngoài thực tế, số vi phạm có thể còn lớn hơn nhiều. Điều này cho thấy tính phổ biến và mức độ nghiêm trọng của vấn đề, khi hành vi đi sai làn không chỉ phá vỡ trật tự lưu thông mà còn trực tiếp gia tăng nguy cơ va chạm, tai nạn.

Lỗi đi sai làn có thể bắt nguồn từ nhiều nguyên nhân nhưng sâu xa chính là từ chính nhận thức lệch lạc của một bộ phận người tham gia giao thông. Với nhiều người, đây chỉ là một “lỗi nhỏ”, không nguy hiểm bằng những hành vi như phóng nhanh, vượt đèn đỏ hay lái xe khi đã uống rượu bia. Tuy nhiên, thực tế đã cho thấy, chỉ cần một lần lấn làn không đúng thời điểm, nhất là tại giao lộ, đoạn đường cong hay nơi đông phương tiện hoàn toàn có thể dẫn đến va chạm dây chuyền, gây hậu quả nặng nề về người và tài sản.

Không ít người tham gia giao thông còn mang tâm lý “lách luật”. Khi vắng bóng lực lượng chức năng hoặc camera giám sát, nhiều người sẵn sàng vượt làn, chuyển hướng tùy tiện, miễn sao đi nhanh hơn, thuận tiện hơn. Chính tâm lý này khiến họ coi việc sai làn như “chiêu thức” để tiết kiệm thời gian. Và khi chưa bị xử phạt, sự chủ quan càng lớn dần, hình thành thói quen xấu, lặp lại hàng ngày như một phản xạ.

Nguy hại hơn, hành vi đi sai làn không chỉ là vi phạm pháp luật, mà còn phản ánh một nét văn hóa giao thông thiếu trách nhiệm với cộng đồng. Trong dòng xe đông đúc, tâm lý đám đông khiến vi phạm dễ dàng bị “bình thường hóa”, thấy người khác chen làn, nhiều người khác cũng làm theo, tạo nên một hiệu ứng dây chuyền tiêu cực. Từ đó, trật tự giao thông bị phá vỡ, còn ý thức tuân thủ luật pháp bị xem nhẹ.

Một khía cạnh đáng lo ngại khác là tác động của hành vi này đến thế hệ trẻ. Không ít phụ huynh – những người trực tiếp định hình nhân cách và thói quen của con lại vô tình “truyền dạy” sai lệch khi điều khiển xe lấn làn, leo vỉa hè hay quay đầu ở nơi cấm. Trẻ em chứng kiến và mặc nhiên coi đó là hành động “bình thường”, từ đó hình thành nhận thức lệch lạc ngay từ nhỏ, làm xói mòn nỗ lực giáo dục về văn hóa giao thông văn minh.

Từ những nguyên nhân sâu xa ấy có thể thấy, xử lý lỗi đi sai làn không thể chỉ dừng lại ở việc nhắc nhở ý thức cá nhân. Điều cần thiết là sự vào cuộc đồng bộ, mạnh mẽ của cơ quan chức năng: Tăng cường giám sát, xử phạt nghiêm minh, đồng thời đẩy mạnh tuyên truyền, giáo dục để thay đổi nhận thức lâu dài. Chỉ khi kết hợp cả biện pháp “cứng” và “mềm”, xã hội mới từng bước hình thành nếp sống giao thông văn minh, an toàn hơn.

Giải bài toán sai làn: Hạ tầng – công nghệ – kỷ cương

Nghị định 168/2024/NĐ-CP (hiệu lực từ 1/1/2025) đã bổ sung và điều chỉnh nhiều mức xử phạt nghiêm khắc hơn đối với hành vi đi sai làn, với mục tiêu tăng tính răn đe và lập lại trật tự an toàn giao thông. Theo đó, người điều khiển ô tô đi sai làn sẽ bị phạt từ 4 đến 6 triệu đồng, đồng thời bị trừ 2 điểm trên giấy phép lái xe (GPLX). Nếu vi phạm dẫn đến tai nạn, mức xử phạt sẽ tăng lên 20 – 22 triệu đồng và bị trừ 10 điểm GPLX. Với xe máy, mức phạt hiện dao động từ 600.000 – 800.000 đồng; trường hợp gây hậu quả nghiêm trọng có thể bị phạt tới 10 – 14 triệu đồng, kèm theo việc trừ 10 điểm GPLX.

Những con số trên cho thấy quyết tâm siết chặt kỷ cương của cơ quan quản lý. Tuy nhiên, thực tế, dù mức xử phạt đã nâng cao, tình trạng vi phạm vẫn giảm chưa đáng kể. Nhiều người vẫn giữ tâm lý “lách luật”, chỉ chấp hành khi có mặt lực lượng chức năng hoặc camera giám sát. Ở những đoạn đường vắng, việc vượt làn, chen lấn, đi vào phần đường cấm vẫn diễn ra. Điều này khẳng định rằng, xử lý vi phạm không thể chỉ trông chờ vào chế tài hành chính, mà cần một cách tiếp cận toàn diện, vừa cứng rắn, vừa linh hoạt.

Giải pháp đầu tiên và cấp thiết là tăng cường giám sát tự động. Hệ thống camera cần được lắp đặt rộng rãi hơn tại các nút giao lớn, khu vực đông phương tiện, đặc biệt là các tuyến có làn đường riêng như BRT hay cao tốc. Việc ứng dụng trí tuệ nhân tạo trong nhận diện hành vi vi phạm, phân tích dữ liệu giao thông cũng sẽ giúp cơ quan quản lý phát hiện và xử lý kịp thời, đồng thời tạo tính minh bạch, công bằng trong quá trình xử phạt.

Song song với đó, công tác tuyên truyền cần được làm mới về nội dung và hình thức. Không chỉ dừng lại ở khẩu hiệu hay tờ rơi, việc truyền thông có thể thực hiện qua video tình huống, mô phỏng tai nạn, hoặc lồng ghép cảnh báo trong các ứng dụng bản đồ số vốn được sử dụng rộng rãi. Tại trường học, giáo dục giao thông cần được triển khai từ bậc tiểu học với những bài học trực quan, dễ hiểu, giúp trẻ em không chỉ nắm luật mà còn hình thành thói quen đúng ngay từ nhỏ.

Bên cạnh đó, một số giải pháp xã hội hóa cũng cần được chú trọng. Các hãng xe công nghệ, doanh nghiệp vận tải nên có chương trình đào tạo định kỳ, ký cam kết tuân thủ luật cho tài xế. Điều này không chỉ góp phần giảm vi phạm mà còn lan tỏa tinh thần trách nhiệm trong cộng đồng.

Ở tầm vĩ mô, cần xây dựng nền tảng dữ liệu dùng chung kết nối giữa các tỉnh, thành phố, để quản lý vi phạm thống nhất, tránh tình trạng “lọt lưới” khi người vi phạm di chuyển sang địa phương khác. Công nghệ hiện đại cũng có thể được ứng dụng để đưa ra cảnh báo sớm về nguy cơ va chạm, giúp nâng cao tính phòng ngừa.

Về hạ tầng, cần rà soát và chuẩn hóa hệ thống biển báo, vạch kẻ đường, đồng thời thiết kế lại các nút giao, đoạn đường dễ gây nhầm lẫn. Việc phân làn bằng dải phân cách mềm hoặc cứng ở những tuyến trọng điểm sẽ giúp người tham gia giao thông tuân thủ tốt hơn, giảm tình trạng ‘lấn làn’ do hạ tầng bất hợp lý.

Đi sai làn không chỉ là lỗi kỹ thuật mà là biểu hiện của thái độ coi nhẹ luật pháp và lợi ích cộng đồng. Khi thói quen ‘đi cho nhanh’ lấn át ý thức ‘đi đúng để an toàn’, trật tự giao thông khó được đảm bảo. Chỉ khi mỗi người tự nguyện tuân thủ luật như một nhu cầu bảo vệ chính mình, văn hóa giao thông văn minh, an toàn mới có thể bền vững.