Dự thảo Luật Báo chí (sửa đổi): Mở rộng không gian hoạt động của báo chí để kiến tạo, đột phá

Trong đó việc hình thành tổ hợp báo chí truyền thông được xem là giải pháp hiện đại hóa, nâng cao hiệu quả quản trị và thúc đẩy phát triển báo chí trong kỷ nguyên mới.

Bước tiến tất yếu

Theo đó, cơ quan báo chí hoạt động theo mô hình tổ hợp báo chí truyền thông được phép có một số cơ quan báo chí trực thuộc; được có cơ chế tài chính, lao động, tiền lương như doanh nghiệp; được phép có doanh nghiệp trực thuộc hoặc góp vốn tại doanh nghiệp. Có 2 mô hình là tổ hợp báo chí truyền thông chủ lực đa phương tiện và tổ hợp báo chí truyền thông địa phương. Chính phủ là cơ quan được giao quy định chi tiết về điều kiện, tiêu chí, thẩm quyền thành lập, mô hình hoạt động, cơ chế tài chính của tổ hợp báo chí truyền thông.

Ông Trần Thanh Hưng, Phó Trưởng ban thường trực Ban Tuyên giáo và Dân vận Tỉnh ủy Phú Yên cho biết: “Đây là vấn đề mới được các cơ quan báo chí, người làm báo ở Việt Nam rất quan tâm, dù đối với thế giới là điều không mới. Trong bối cảnh cần tập trung nguồn lực đầu tư để mang lại hiệu quả cao hơn, nhất là đối với các địa phương nguồn thu ngân sách còn thấp, mô hình này ngày càng mang lại hiệu quả nhiều mặt, nhất là hiệu quả truyền thông và hiệu quả kinh tế”.

Việc bổ sung quy định này là nhằm thúc đẩy sự phát triển của kinh tế báo chí. Bởi từ lâu trên thế giới đã xuất hiện các tập đoàn, tổ hợp báo chí, truyền thông lớn, sở hữu nhiều tờ báo và kênh truyền hình khác nhau. Có thể kể đến như News Corps (Chủ sở hữu của những tờ báo lớn như Wall Street Journal, The Sun, The Times, v.v.), Comcast (Chủ sở hữu của đài truyền hình NBC, đài truyền hình Sky, các dịch vụ truyền thông và công nghệ thông tin khác), Hearst Communication Inc (Chủ sở hữu của báo San Francisco Chronicle, báo Houston Chronicle, Tạp chí Cosmopolitan, tạp chí Esquire, kênh truyền hình A+E…)

Câu chuyện về “truyền thông cấp huyện” của Trung Quốc là một mô hình Việt Nam có thể tham khảo. Đó là một kênh truyền thông “gần dân, sát dân” để chính sách được truyền tải đến gần dân hơn và có thể lắng nghe tiếng nói của người dân tốt hơn.

Việc xây dựng các tổ hợp truyền thông dù là cấp trung ương, cấp tỉnh, cấp khu vực hay cấp nhỏ hơn đều tích hợp các loại hình như: phát thanh, truyền hình, các phương tiện truyền thông mới, tích hợp các dịch vụ phục vụ sinh kế của người dân… Từ đây, hàng trăm triệu người có thể tận hưởng nhiều tiện ích hơn khi tiếp cận thông tin, thỏa mãn những gì mà cuộc sống số mang lại.

Công nghệ điện toán đám mây còn hỗ trợ lĩnh vực báo chí, truyền thông “bao phủ” cả một địa bàn rộng lớn. Nhờ vậy, chủ trương lớn của Đảng, Chính phủ ngay lập tức được người dân tiếp cận. Chính phủ với người dân có thể tăng cường sự giao tiếp, tương tác thông qua hoạt động của các tổ hợp truyền thông này.

Những tiến bộ về công nghệ như 5G, DTS (dịch vụ truyền dữ liệu toàn cầu) và các công nghệ truyền dẫn kỹ thuật số khác sẽ thúc đẩy đáng kể khả năng sản xuất, truyền dẫn nội dung số của các tổ hợp truyền thông.

Trí tuệ nhân tạo được ứng dụng để phát triển các giải pháp đa phương tiện thông minh như robot có chức năng phỏng vấn thay con người – nhất là những nơi nguy hiểm như hỏa hoạn, thiên tai… Quy trình sản xuất nội dung được hỗ trợ bởi AI và theo dõi tin tức được hỗ trợ bởi 5G, người dẫn chương trình ảo khiến việc trình bày tin tức trở nên thú vị và sắc nét hơn…

Mô hình tổ hợp truyền thông của Việt Nam, đặc biệt là ở cấp cơ sở cần tổ chức theo hướng tinh gọn, nâng cao hiệu lực, hiệu quả; thay đổi phương thức cung cấp thông tin đến người dân theo hướng hội tụ về nội dung. Một nội dung được trình bày dưới dạng đa phương tiện, kết hợp chữ viết, hình ảnh, âm thanh, video, liên kết đến các website, audio trực tuyến…

Việc kết nối và chia sẻ dữ liệu dưới những hình thức chia sẻ khác nhau như mặc định, đặc thù, dữ liệu mở… nhằm thu hút sự quan tâm, khai thác của người dân, cộng đồng. Từ đó, tổ hợp truyền thông mới tiếp nhận, khai thác, xây dựng nội dung thông tin phù hợp với nhu cầu tiếp cận của người dân và điều kiện kinh tế – xã hội từng vùng, miền, khu vực.

Hiện nay, công tác truyền thông ở cơ sở, nhất là đẩy mạnh truyền thông chính sách có khối lượng rất lớn. Việc thực hiện mô hình tổ hợp truyền thông cần nghiên cứu, tham khảo mô hình các nước khác đã làm để vận dụng phù hợp với điều kiện thực tế của Việt Nam sau khi Luật Báo chí (sửa đổi) được ban hành.

“Mở đường” cho báo chí phát triển

Bày tỏ quan điểm của mình về việc lần đầu tiên khái niệm “tổ hợp báo chí truyền thông” được đặt ra dự thảo Luật Báo chí (sửa đổi), Luật sư Trương Anh Tú, Chủ tịch TAT Law Firm cho rằng đây là một bước tiến tất yếu để giúp báo chí vượt qua những khó khăn hiện nay. Tuy nhiên, mô hình này chỉ thực sự hiệu quả khi được quản trị minh bạch và đảm bảo sứ mệnh xã hội của báo chí trong thời đại mới.

Theo đó, trong bối cảnh báo chí truyền thống đang đứng trước những thách thức lớn, từ sự cạnh tranh của mạng xã hội, sự dịch chuyển dòng tiền quảng cáo, cho tới áp lực chuyển đổi số thì việc tìm kiếm mô hình mới để tạo nguồn lực cho báo chí là điều không thể né tránh.

Ông Tú cho rằng khi mô hình “tổ hợp báo chí truyền thông” được chính thức đặt ra trong hệ thống khuôn khổ pháp lý hứa hẹn sẽ có thể mở ra một lối đi mới cho báo chí chính thống.

“Chúng ta không thể để báo chí đứng yên trong một thế giới đang vận động không ngừng. Tổ hợp báo chí nếu được triển khai bài bản có thể tạo nên bước đột phá lớn, giúp các cơ quan báo chí bớt phụ thuộc vào nguồn thu quảng cáo truyền thống và tận dụng sức mạnh của các nguồn lực xã hội”, Luật sư Trương Anh Tú nhìn nhận.

Cũng theo ông Tú, thực tế ở nhiều quốc gia như Hàn Quốc, Singapore hay Đức đã cho thấy, khi báo chí có cơ chế liên kết với các doanh nghiệp truyền thông, công nghệ, họ có thêm nguồn lực để đổi mới hạ tầng kỹ thuật, nâng cao chất lượng nội dung và bắt kịp xu hướng truyền thông toàn cầu.

Ở Việt Nam, báo chí đã có những bước chuyển mình mạnh mẽ – từ việc phát triển báo điện tử, tận dụng mạng xã hội để lan tỏa thông tin, đến việc xây dựng các kênh YouTube, podcast. Tuy nhiên, tất cả vẫn còn bị hạn chế bởi khó khăn tài chính và sự thiếu hụt mô hình liên kết bài bản.

“Trong bối cảnh đó, tổ hợp báo chí truyền thông – như dự thảo luật nêu – không chỉ là “phao cứu sinh” về tài chính, mà còn là cơ hội để báo chí chính thống phát triển bền vững, hội nhập sâu hơn với thế giới”, Chủ tịch TAT Law firm phân tích.

Dự thảo Luật Báo chí (sửa đổi) yêu cầu các tổ hợp báo chí tuân thủ nghiêm ngặt các quy định về nội dung, bản quyền, đạo đức nghề nghiệp; không thương mại hóa tin tức, không để báo chí trở thành “sân sau” của các doanh nghiệp; có sự giám sát của cơ quan chủ quản và cơ quan quản lý nhà nước – đảm bảo tính khách quan, trung thực của báo chí.

Để đảm bảo mô hình tổ hợp báo chí truyền thông phát huy đúng tinh thần, Luật sư Trương Anh Tú đề xuất 3 khuyến nghị quan trọng: Thứ nhất, cần phân tách rạch ròi vai trò giữa báo chí và các doanh nghiệp thành viên. Báo chí vẫn phải là người cầm bút trung thực, phản ánh sự thật, phục vụ công chúng. Các doanh nghiệp chỉ nên đóng vai trò hỗ trợ tài chính, công nghệ – không được lấn át nội dung hay định hướng thông tin theo lợi ích riêng. Thứ hai, cần hoàn thiện khung pháp lý.

Theo đó, dự thảo đã có quy định khởi đầu, nhưng cần tiếp tục cụ thể hóa thêm như quy định về tài chính, quản trị nội bộ, kiểm soát xung đột lợi ích… để tránh tình trạng “báo hóa” doanh nghiệp hay “doanh nghiệp hóa” báo chí. Thứ ba, Nhà nước cần giữ vai trò điều tiết. Mô hình tổ hợp báo chí phải hoạt động trong khuôn khổ luật pháp, bảo đảm báo chí chính thống vẫn giữ được sứ mệnh xã hội, đồng thời đồng hành cùng công cuộc xây dựng và phát triển đất nước.

Theo ông Tú, nếu được triển khai đúng hướng, mô hình tổ hợp báo chí truyền thông sẽ tạo ra một “bộ khung” mới – không chỉ giúp báo chí tồn tại mà còn sẽ lan tỏa được các giá trị cốt lõi là minh bạch, khách quan và sáng tạo.

“Đây cũng là cơ hội để báo chí đồng hành cùng doanh nghiệp trong việc xây dựng thương hiệu, thúc đẩy phát triển bền vững. Báo chí – với sứ mệnh phản ánh sự thật sẽ luôn là người đồng hành tin cậy trong mọi cuộc chuyển mình của kinh tế tư nhân và quốc gia như mục tiêu mà các Nghị quyết 68-NQ/TW và Nghị quyết 198 của Quốc hội đang đặt ra hiện nay”, Luật sư Trương Anh Tú đánh giá.