Lái xe không mang theo giấy tờ: Phớt lờ quy định, gây khó cho lực lượng chức năng

Theo khoản 1 Điều 56 Luật Trật tự, an toàn giao thông đường bộ 2024, người lái xe tham gia giao thông đường bộ phải đủ tuổi, sức khỏe theo quy định của pháp luật; có giấy phép lái xe đang còn điểm, còn hiệu lực phù hợp với loại xe đang điều khiển do cơ quan có thẩm quyền cấp, trừ người lái xe gắn máy.

Cụ thể, khi tham gia giao thông đường bộ, người lái xe phải mang theo các giấy tờ gồm:

Chứng nhận đăng ký xe hoặc bản sao Chứng nhận đăng ký xe có chứng thực kèm bản gốc giấy tờ xác nhận của tổ chức tín dụng, chi nhánh ngân hàng nước ngoài còn hiệu lực trong trường hợp xe đang được thế chấp tại tổ chức tín dụng, chi nhánh ngân hàng nước ngoài;

Giấy phép lái xe phù hợp với loại xe đang điều khiển;

Chứng nhận kiểm định an toàn kỹ thuật và bảo vệ môi trường đối với xe cơ giới theo quy định của pháp luật;

Chứng nhận bảo hiểm bắt buộc trách nhiệm dân sự của chủ xe cơ giới.

Thời gian qua, tình trạng người điều khiển phương tiện, mà đa phần là lái xe mô tô, xe gắn máy không mang theo đầy đủ giấy tờ vẫn diễn ra tại nhiều địa phương. Đối tượng vi phạm chủ yếu là người trẻ tuổi, đặc biệt là học sinh, sinh viên đi xe máy điện hoặc xe máy chưa đủ điều kiện. Ngoài ra, còn một bộ phận người sử dụng xe không chính chủ, xe mượn, xe thuê… thường thiếu giấy tờ hoặc ngại mang theo để né tránh các rắc rối liên quan đến xác minh nguồn gốc xe.

Khi bị kiểm tra đột xuất, người vi phạm không mang giấy tờ sẽ bị xử phạt hành chính, tạm giữ phương tiện hoặc gặp rắc rối khi dễ bị nghi ngờ sử dụng phương tiện không rõ nguồn gốc, liên quan đến trộm cắp hoặc mua bán trái phép.

Đặc biệt, trong các vụ tai nạn giao thông, việc không có giấy tờ hợp lệ còn gây khó khăn trong xác minh trách nhiệm, bồi thường và xử lý pháp lý. Điều này có thể làm phức tạp quá trình giải quyết và kéo dài thời gian, thậm chí dẫn đến những hậu quả bất lợi cho các bên liên quan.

Trong bài viết “Quy định về bồi thường thiệt hại trong các vụ tai nạn giao thông từ góc nhìn pháp luật dân sự” đăng trên Tạp chí Tòa án ngày 18/3/2025, ThS. Nguyễn Hoàng Phương Thảo – Khoa Luật, Trường Đại học Ngoại ngữ – Tin học TP.HCM cho rằng, việc xác định trách nhiệm bồi thường không chỉ bảo vệ quyền lợi hợp pháp của người bị thiệt hại mà còn thúc đẩy ý thức trách nhiệm của người tham gia giao thông, góp phần giảm thiểu tai nạn, bảo đảm an toàn trên đường.

Về nguyên nhân của thực trạng trên, ngoài tâm lý chủ quan, thiếu hiểu biết hoặc coi thường quy định pháp luật, coi đây là lỗi nhẹ; thì một số trường hợp cố tình không mang giấy tờ để né tránh kiểm tra. Thậm chí, không ít trường hợp sử dụng giấy phép lái xe hết hạn, đăng ký xe cũ không còn hiệu lực, nhưng vẫn thực hiện lưu thông bình thường.

Mặc dù không phải là lỗi trực tiếp hoặc gián tiếp gây ra tai nạn giao thông, song tình trạng nhiều người không mang theo các loại giấy tờ cần thiết khi lái xe cho thấy pháp luật về giao thông đang bị một bộ phận người dân không coi trọng.

Từ nhận thức không đầy đủ về pháp luật nói trên đã lý giải tại sao người tham gia giao thông dễ có hàng loạt hành vi vi phạm khác như đi sai phần đường, làn đường; điều khiển phương tiện chạy quá tốc độ; không đội mũ bảo hiểm; vượt đèn tín hiệu…

Từ năm 2025, người tham gia giao thông không mang đủ giấy tờ xe có thể bị phạt từ 200.000 đồng đến 20.000.000 đồng tùy từng trường hợp vi phạm và từng loại phương tiện.

Theo Nghị định 168/2024/NĐ-CP quy định xử phạt vi phạm hành chính về trật tự, an toàn giao thông đường bộ, với lỗi không mang giấy phép lái xe, người điều khiển xe mô tô và các loại xe tương tự xe mô tô kinh doanh vận tải bị phạt tiền từ 200.000 đồng đến 300.000 đồng;

Người điều khiển xe ô tô, xe chở người bốn bánh có gắn động cơ, xe chở hàng bốn bánh có gắn động cơ và các loại xe tương tự xe ô tô kinh doanh vận tải bị phạt tiền từ 300.000 đồng đến 400.000 đồng.

Với lỗi không có giấy phép lái xe, người điều khiển xe mô tô hai bánh có dung tích xi-lanh đến 125 cm3 hoặc có công suất động cơ điện đến 11 kW và các loại xe tương tự xe mô tô không có giấy phép lái xe thì bị phạt tiền từ 2.000.000 đồng đến 4.000.000 đồng;

Người điều khiển xe mô tô hai bánh có dung tích xi-lanh trên 125 cm3 trở lên hoặc có công suất động cơ điện trên 11 kW, xe mô tô ba bánh bị phạt tiền từ 6.000.000 đồng đến 8.000.000 đồng;

Người điều khiển xe ô tô và các loại xe tương tự xe ô tô, xe chở người bốn bánh có gắn động cơ, xe chở hàng bốn bánh có gắn động cơ thì bị phạt tiền từ 18.000.000 đồng đến 20.000.000 đồng.

Không mang theo đầy đủ giấy tờ khi điều khiển phương tiện thể hiện sự chủ quan của người cầm lái, cũng là một trong những nguyên nhân chính dẫn đến tình hình trật tự an toàn giao thông diễn biến hết sức phức tạp. Vì vậy, công tác tuyên truyền, kiểm tra và xử lý cần được siết chặt hơn nữa.

Theo đó, mỗi người dân khi tham gia giao thông cần tự nâng cao nhận thức, mang theo đầy đủ giấy tờ cần thiết khi đi đường cũng như chấp hành các quy định khác về giao thông.

Cộng đồng, gia đình, hội phụ huynh cũng cần chủ động nhắc nhở con em tuân thủ quy định, đặc biệt là nhóm thanh thiếu niên. Các đơn vị kinh doanh vận tải, dịch vụ cho thuê xe cần cam kết nhắc nhở, kiểm tra giấy tờ đầy đủ trước khi giao phương tiện cho khách.

Ngoài nhắc nhở, tuyên truyền, lực lượng chức năng cần tăng cường các đợt kiểm tra hành chính đột xuất tại các khu vực phức tạp về giao thông, xử phạt nghiêm khắc, kiên quyết tạm giữ phương tiện nếu người dân không xuất trình giấy tờ để tăng tính răn đe và phòng ngừa tái vi phạm.

Trường hợp giấy tờ đã được tích hợp vào tài khoản định danh điện tử (VNeID) thì việc xuất trình, kiểm tra có thể thực hiện thông qua tài khoản định danh điện tử. Do đó, cơ quan quản lý cần khuyến khích số hóa giấy tờ, tiến tới tích hợp GPLX, đăng ký xe, bảo hiểm… vào căn cước công dân gắn chip, vừa thuận tiện cho người dân và lực lượng chức năng cũng dễ dàng kiểm tra thông tin tại chỗ…