Lái xe quá tốc độ – nguyên nhân hàng đầu dẫn đến tai nạn giao thông nghiêm trọng

Tai nạn do vi phạm tốc độ – mối nguy hiểm tiềm tàng trên những cung đường

Tại Việt Nam, tai nạn giao thông gây thiệt hại kinh tế lên tới 2,5% GDP mỗi năm. Theo thống kê của Ủy ban An toàn giao thông quốc gia, trên 80% các vụ tai nạn giao thông nghiêm trọng đều có nguyên nhân từ việc chạy quá tốc độ, không làm chủ tốc độ, gây nguy cơ tử vong trực tiếp đối với người tham gia giao thông. Với vận tốc tăng gấp hai đến ba lần, thậm chí là bốn lần so với tốc độ cho phép là 50km/h, tai nạn giao thông sẽ tăng 10% và tai nạn chết người tăng 20%.

Năm 2023, lực lượng cảnh sát giao thông toàn quốc đã kiểm tra, xử lý hơn 3,4 triệu trường hợp vi phạm trật tự an toàn giao thông. Trong đó, không chấp hành quy định về tốc độ đứng thứ 2 trong số vụ vi phạm bị xử lý (hơn 663.000 trường hợp vi phạm, chiếm 19,83% số vụ).

Trong quý I/2025, lực lượng CSGT toàn quốc đã phát hiện, xử lý 728.818 trường hợp vi phạm trật tự an toàn giao thông, trong đó vi phạm tốc độ là 168.598 trường hợp giảm 35,4% so với cùng kỳ năm trước.

Hay như trong 5 ngày nghỉ lễ 30/4-1/5, lực lượng Cảnh sát giao thông toàn quốc đã xử lý 42.620 trường hợp vi phạm trật tự an toàn giao thông, trong đó có 11.360 trường hợp vi phạm về tốc độ.

Các vụ tai nạn liên quan đến hành vi chạy quá tốc độ thường để lại những hậu quả nghiêm trọng. Khi phương tiện di chuyển ở tốc độ cao, khả năng phản ứng của người lái bị hạn chế đáng kể, khiến họ khó xử lý kịp thời trong những tình huống bất ngờ như có vật cản, người đi bộ băng qua đường hoặc xe phía trước bất ngờ phanh gấp.

Mặc dù trên các phương tiện thông tin đại chúng đã liên tục lên tiếng cảnh báo về mối nguy hiểm tiềm tàng của việc vượt quá tốc độ cho phép, nhưng thực tế đáng buồn là những vụ va chạm thương tâm vẫn liên tiếp xảy ra. Điều này không chỉ gây bất ổn trong xã hội mà còn để lại tổn thất nặng nề về cả tinh thần lẫn tài sản cho các nạn nhân và người thân.

Mới đây, vào khoảng 18h30 ngày 21/4, tại Km16 cao tốc Nội Bài – Lào Cai (đoạn qua huyện Bình Xuyên, tỉnh Vĩnh Phúc, hướng từ Lào Cai về Hà Nội), đã xảy ra một vụ tai nạn giao thông liên hoàn nghiêm trọng khiến 11 ôtô bị hư hỏng. Rất may, vụ việc không gây thiệt hại về người. Người dân chứng kiến cho biết, khi các phương tiện gồm ôtô con, xe khách và xe tải đang lưu thông bình thường thì bất ngờ bị dồn lại do một xe tải không làm chủ được tốc độ, mất lái, lao thẳng vào xe phía trước. Cú đâm bất ngờ khiến nhiều xe chạy sát nhau không kịp phản ứng, dẫn đến va chạm dây chuyền, gây ra vụ tai nạn liên hoàn.

Không ít tài xế chỉ nhận ra hành vi vi phạm tốc độ của mình sau khi được lực lượng chức năng cung cấp đầy đủ dữ liệu về thời gian, địa điểm vi phạm. Khi đó, họ thường tỏ ra lúng túng và viện dẫn những lý do quen thuộc như: “Vội vàng, áp lực thời gian, quên mất,…”.

Tình trạng này cho thấy một thực tế đáng lo ngại, ý thức chấp hành an toàn giao thông còn mang tính hình thức, đối phó, thiếu sự tự giác và trách nhiệm. Nhiều người không lường trước được rằng hành vi tưởng chừng đơn giản ấy có thể gây ra hậu quả khôn lường, không chỉ đe dọa tính mạng của chính họ mà còn gây tổn hại nặng nề cho gia đình và những người xung quanh.

Làm việc với cảnh sát, tài xế N.T.H (quê Lạng Sơn), sau khi được cảnh sát giao thông dừng xe và cho xem các hình ảnh vi phạm đã thừa nhận lỗi. Anh này trình bày: “Tôi đang gấp gáp đưa người nhà ra sân bay để kịp giờ bay nên có chạy nhanh hơn mức cho phép. Tôi xin nhận lỗi, nộp phạt và cam kết sẽ không tái phạm, tuân thủ các quy định về tốc độ cho phép”.

Các quốc gia phạt lỗi chạy quá tốc độ như thế nào?

Theo số liệu thống kê toàn cầu, tai nạn giao thông cướp đi sinh mạng của khoảng 1,3 triệu người mỗi năm, trong đó hành vi điều khiển phương tiện vượt quá tốc độ cho phép là một trong những nguyên nhân chủ yếu. Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) cũng chỉ ra rằng, tại Việt Nam, tai nạn giao thông gây thiệt hại kinh tế tương đương khoảng 2,5% GDP mỗi năm – tức từ 300 đến 500 tỷ đồng mỗi ngày. Trong số đó, vi phạm tốc độ tiếp tục là yếu tố góp phần lớn vào tỷ lệ tai nạn nghiêm trọng. Trước thực trạng đáng báo động này, nhiều quốc gia đã áp dụng các hình phạt nghiêm ngặt nhằm răn đe và giảm thiểu tình trạng lái xe quá tốc độ.

Tại Mỹ, lỗi điều khiển phương tiện vượt quá tốc độ cho phép là hành vi vi phạm khá phổ biến. Dữ liệu do Forbes công bố cho thấy, trong năm 2020, có tới 11.258 trường hợp tử vong liên quan đến tốc độ trong tổng số 38.824 vụ tai nạn giao thông nghiêm trọng. Báo cáo từ Ủy ban An toàn giao thông đường bộ Quốc gia Mỹ (NHTSA) cũng chỉ ra rằng, riêng trong năm 2022, có 12.151 người thiệt mạng do các vụ tai nạn bắt nguồn từ việc chạy quá tốc độ, chiếm tỷ lệ 29% trong tổng số các vụ tai nạn giao thông trên toàn quốc.

Tại các thành phố và khu vực đông dân cư, giới hạn tốc độ thường được thiết lập ở mức 35 dặm/giờ (tương đương 56 km/h). Ra khỏi khu vực đô thị, mức giới hạn này được nới rộng, dao động từ 88 km/h và có thể lên đến 129 km/h tùy theo quy định từng bang. Mức xử phạt đối với hành vi vi phạm tốc độ cũng khác nhau giữa các bang, từ mức tối thiểu khoảng 50 USD (tức gần 1,2 triệu đồng) đến mức cao nhất lên tới 2.500 USD (tương đương khoảng 61 triệu đồng).

Tại Na Uy, hành vi điều khiển phương tiện vượt quá tốc độ bị quản lý một cách nghiêm khắc, phản ánh sự nghiêm túc của quốc gia này trong công tác đảm bảo an toàn giao thông. Đây cũng là quốc gia có mức giới hạn tốc độ thuộc hàng thấp nhất ở châu Âu. Người điều khiển xe chạy quá tốc độ trên các tuyến cao tốc sẽ phải đối mặt với khoản tiền phạt tối thiểu là 790 USD (tương đương 19,4 triệu đồng). Trong khu vực dân cư, nếu tài xế vượt quá giới hạn 13 dặm/giờ (tức 20 km/h), mức xử phạt sẽ tăng lên tới 1.316 USD ( tương đương 32 triệu đồng).

Tùy thuộc vào mức độ vi phạm và khu vực xảy ra hành vi, cơ quan chức năng sẽ áp dụng các biện pháp xử lý phù hợp, bao gồm việc thu hồi giấy phép lái xe hoặc thậm chí xử lý hình sự.

Còn tại Việt Nam, từ ngày 1/1/2025 hành vi chạy quá tốc độ gây tai nạn giao thông sẽ bị phạt nặng. Cụ thể, Nghị định 168/2024/NĐ-CP, các mức xử phạt đối với hành vi điều khiển phương tiện chạy quá tốc độ gây tai nạn giao thông được điều chỉnh tăng lên nhằm đảm bảo tính răn đe.

Theo đó, với xe máy, người vi phạm có thể bị phạt tới 14 triệu đồng. Cụ thể, vượt quá tốc độ từ 5 đến dưới 10 km/h bị phạt 400.000–600.000 đồng; từ 10 đến dưới 20 km/h phạt 800.000–1.000.000 đồng; vượt trên 20 km/h phạt 6–8 triệu đồng và bị trừ 4 điểm giấy phép lái xe (GPLX). Trường hợp chạy theo nhóm từ hai xe trở lên bị phạt 8–10 triệu đồng; nếu gây tai nạn, mức phạt tăng lên 10–14 triệu đồng.

Với ô tô, vượt tốc độ 5–10 km/h bị phạt 800.000 –1.000.000 đồng; từ 10–20 km/h phạt 4–6 triệu đồng, trừ 2 điểm GPLX; từ 20–35 km/h phạt 6–8 triệu đồng, trừ 4 điểm; trên 35 km/h phạt 12–14 triệu đồng, trừ 6 điểm. Gây tai nạn do chạy quá tốc độ bị xử phạt 20–22 triệu đồng, trừ 10 điểm và tước GPLX từ 2 đến 4 tháng.

So với Nghị định 100 trước đây, Nghị định 168 bổ sung hình thức trừ điểm GPLX và nâng mạnh mức phạt tiền, đặc biệt với các vi phạm nghiêm trọng. Với xe máy, chỉ cần vượt tốc độ trên 20 km/h, người điều khiển đã có thể bị phạt gấp nhiều lần và bị trừ điểm, thay vì chỉ bị xử phạt hành chính như trước.