Nói tới những làng nghề sản xuất, chế biến cá khô nổi tiếng tại các tỉnh miền Tây của nước ta thì hẳn nhiều người bấy lâu nay đều nghe và biết tới địa danh xã Phú Thọ, thuộc địa bàn huyện Tam Nông, tỉnh Đồng Tháp.
Nơi đây có nghề chế biến khô lâu năm, cùng số hộ dân làm khô rất đông, với chất lượng sản phẩm thơm ngon được khách hàng ưa chuộng, và cũng đã được Cục Sở hữu trí tuệ cấp Nhãn hiệu chứng nhận “khô Phú Thọ”…
Những ngày đầu tháng 11 Âm lịch năm 2024, về “làng khô” Phú Thọ, và đi dọc theo Tỉnh lộ ĐT 844 nối giữa huyện Tháp Mười qua huyện Tam Nông, tới QL 30 để đi huyện Hồng Ngự, chúng tôi bắt gặp không khí tất bật, nhộn nhịp vô cùng khi bà con nông dân nơi đây đang hối hả bước vào thời điểm làm các sản phẩm cá khô để phục vụ cho thị trường Tết Ất Tỵ 2025. Ngoài các loại xe tải nhỏ, xe gắn máy tấp nập chở cá nguyên liệu tới giao cho các cơ sở, hộ dân chế biến, thì cũng có không ít các thương lái tới lấy hàng khô thành phẩm mang đi tiêu thụ tại TP Hồ Chí Minh, Bình Dương, Đồng Nai…
Thực ra thì làng khô này bà con làm nghề quanh năm, nhưng giai đoạn những tháng cuối năm, khi mùa khô bắt đầu mới được xem là mùa vụ “cao điểm” bởi lượng hàng tiêu thụ trong dịp Tết Nguyên đán là rất lớn, trong khi trời luôn nắng cũng rất thuận lợi cho việc làm khô. Qua tìm hiểu chúng tôi được biết, hiện tại xã Phú Thọ có khoảng hơn 100 hộ dân làm khô, với quy mô lớn, nhỏ khác nhau. Với các “vựa”, cơ sở lớn thường sản xuất tới cả tấn cá, trong khi các cơ sở gia đình quy mô nhỏ thì họ làm chừng từ vài ba chục kg cho tới dăm bảy chục kg cá thành phẩm mỗi ngày. Các hộ dân ở đây thường chế biến các loại khô cá như: cá sặc rằn, cá chốt, cá chạch… nhưng nhiều nhất vẫn là khô cá lóc. Ngoài việc làm khô để giao cho các mối sỉ đặt hàng để mang đi tiêu thụ tại các tỉnh thành khác trong nước, cũng như xuất khẩu qua nước ngoài, thì hầu hết các cơ sở, hộ dân sản xuất khô cũng lập luôn quầy bán sản phẩm trực tiếp cho khách hàng tới mua. Nhiều khách đi đường khi ngang qua họ đều ghé vào quầy mua khô mang về ăn, hoặc làm quà cho bạn bè người thân.
Nếu như ngày trước người dân ở đây thường chế biến loại khô nhiều nắng, nghĩa là sản phẩm được phơi thật khô để có thể bảo quản được nhiều tháng; thì những năm gần đây người tiêu dùng lại chỉ “ưa” thích loại khô một đến hai nắng, bởi như vậy cá mới có vị ngọt, dai. Tuy nhiên sản phẩm khô một đến hai nắng sẽ khó bảo quản và vận chuyển đi xa hơn so với khô nhiều nắng, vì vậy thường các cơ sở sẽ phải cho khô vào túi hút chân không, và khi tới tay người tiêu dùng thì cũng phải được bảo quản trong ngăn mát tủ lạnh thì sản phẩm cá mới giữ được lâu, không bị hỏng, cũng như giảm chất lượng…
Chị Lê Thị Thu, chủ một cơ sở chế biến khô cho biết, gia đình chị làm nghề được khoảng hơn chục năm, và những ngày bình thường trong năm chỉ làm độ gần tạ cá nhưng tới dịp cuối năm khối lượng hàng sản xuất thường phải tăng lên gấp 3 mới đáp ứng đủ nhu cầu của khách hàng. Chị Thu kể rằng mất mấy năm đại dịch Covid-19 bùng phát nên làng nghề rơi vào cảnh đìu hiu, đời sống bà con gặp rất nhiều khó khăn, thế nhưng mấy năm nay dịch đã qua đi, nhịp sống dần bình thường, vì vậy mà mùa làm khô này không khí lại nhộn nhịp, và bà con nông dân cũng hi vọng sẽ có một cái Tết khá giả, tươm tất hơn xưa… Được biết, vào mùa làm khô Tết, không riêng gì gia đình chị Thu, mà hầu như cơ sở sản xuất, chế biến nào tại làng nghề này cũng phải thuê mướn thêm nhiều nhân công mới mong làm kịp hàng để giao cho khách.
Anh Nguyễn Văn Tâm, chủ cơ sở chuyên sản xuất một loại khô cá lóc, cho hay bình thường gia đình anh làm khoảng 5 tạ nguyên liệu/ngày, thì chỉ cần hai vợ chồng anh cộng với 1 nhân công thuê thêm là làm được. Vậy nhưng vào mùa làm hàng Tết, mỗi ngày chế biến khoảng 3 tạ sản phẩm khô thành phẩm, tương đương với hơn 1 tấn cá tươi nguyên liệu, nên vợ chồng anh thường phải thuê thêm 3 người nữa mới đáp ứng được khối lượng công việc cũng như nguồn hàng giao cho khách.
Qua tìm hiểu, tiếp xúc, trò chuyện cùng những người làm khô cá ở đây, chúng tôi thấy công việc này không hề nhàn hạ, nếu không muốn nói là khá vất vả, khi họ phải thức khuya dậy sớm, lao động quần quật suốt từ sáng sớm cho tới tối muộn. Thậm chí nhiều khi nhân công phải làm thêm cả tối, đêm với các công đoạn xẻ, rửa, ướp cá… để sáng mai đợi nắng phơi cá cho kịp. Nghề làm khô cũng chỉ lấy công làm lời, khi trừ tất cả các chi phí, từ tiền mua cá nguyên liệu, tiền thuê nhân công, cho tới tiền mua gia vị, bao bì… thì chủ cơ sở cũng còn lời không nhiều.
Bà Trần Thị Lan, người làm khô có thâm niên hơn10 năm ở đây, tâm sự: “Nhiều người không hiểu cứ nghĩ chúng tôi làm khô có lời lắm, nhưng kỳ thực đâu có thế. Như cậu thấy đó, tiền thuê nhân công mỗi người làm trong ngày cũng mất hơn 250 ngàn đồng, rồi bao thứ tiền phải chi cho gia vị để tẩm ướp, bao bì, đầu tư giàn phơi… Hơn nữa, năm nay giá cá nguyên liệu lên cao nên lợi nhuận cũng sẽ không còn được nhiều, mà chỉ đủ sống…”.
Theo Congly.vn