Quyết liệt xử lý vi phạm lấn chiếm lòng đường, vỉa hè

Quy định xử lý đã có

Lòng đường chỉ được sử dụng cho mục đích giao thông, còn vỉa hè dành cho người đi bộ. Vì vậy các trường hợp khác cần sử dụng tạm thời lòng đường, vỉa hè phải có sự cho phép của cơ quan có thẩm quyền. Căn cứ theo khoản 1 Điều 77 Luật Trật tự, an toàn giao thông đường bộ 2024 quy định về bảo đảm trật tự, an toàn giao thông đường bộ đối với trường hợp sử dụng tạm thời lòng đường, vỉa hè vào mục đích khác như sau:

Trường hợp cần thiết sử dụng tạm thời lòng đường, vỉa hè phục vụ sự kiện chính trị, hoạt động văn hóa, thể thao và mục đích khác, cơ quan, tổ chức, cá nhân có nhu cầu sử dụng tạm thời lòng đường, vỉa hè phải có phương án sử dụng tạm thời lòng đường, vỉa hè và được cơ quan có thẩm quyền cho phép; cơ quan cho phép sử dụng tạm thời lòng đường, vỉa hè gửi thông báo ngay cho cơ quan Cảnh sát giao thông.

Trường hợp cơ quan, tổ chức, cá nhân sử dụng tạm thời lòng đường, vỉa hè chỉ được sử dụng đúng mục đích do cơ quan có thẩm quyền cho phép; chấp hành các yêu cầu của Cảnh sát giao thông; không làm mất trật tự, an toàn giao thông đường bộ; hoàn trả nguyên trạng lòng đường, vỉa hè sau khi kết thúc việc sử dụng.

Mặt khác, tại Điều 12 Nghị định số 168/2024/NĐ-CP có quy định cụ thể về xử phạt sử dụng lòng đường, vỉa hè vào mục đích khác. Theo đó phạt tiền từ 10 triệu đồng – 15 triệu đồng đối với cá nhân, từ 20 triệu đồng – 30 triệu đồng đối với tổ chức thực hiện hành vi sử dụng tạm thời lòng đường, vỉa hè vào mục đích khác (theo quy định phải có giấy phép) mà không có giấy phép hoặc có giấy phép nhưng đã hết giá trị sử dụng hoặc thực hiện không đúng nội dung ghi trong giấy phép.

Ngoài việc bị áp dụng hình thức xử phạt, cá nhân, tổ chức thực hiện hành vi vi phạm còn bị áp dụng biện pháp khắc phục hậu quả sau đây: Buộc khôi phục lại tình trạng ban đầu đã bị thay đổi do vi phạm hành chính gây ra…

Vẫn tiếp diễn tình trạng lấn chiếm lòng đường, vỉa hè…

Dù nhận thức rõ hành vi lấn chiếm vỉa hè là vi phạm pháp luật, song vì lợi ích trước mắt, một bộ phận người dân vẫn cố tình tái phạm. Các hoạt động như bày bán hàng rong, dựng quán ăn, sửa chữa xe, đỗ xe trái phép, hay tổ chức chợ tự phát là những hoạt động thường xuyên chiếm dụng vỉa hè và lòng đường, gây cản trở lưu thông, đặc biệt vào giờ cao điểm.

Tình trạng này bắt nguồn từ nhiều nguyên nhân. Thứ nhất, ý thức chấp hành pháp luật của một bộ phận người dân còn thấp, nhiều người xem việc bày bán hàng hóa trên vỉa hè là “kế sinh nhai” lâu năm, khó từ bỏ, bất chấp quy định; thứ hai, nhu cầu kinh doanh, buôn bán tại các đô thị lớn ngày càng tăng, trong khi không gian dành cho các hoạt động này còn hạn chế, chưa đáp ứng đủ nhu cầu, dẫn đến việc người dân tự phát chiếm dụng vỉa hè, lòng đường; thứ ba do sự quản lý lỏng lẻo từ chính quyền và lực lượng chức năng tại cơ sở.

Hậu quả của việc lấn chiếm lòng đường, vỉa hè không đơn thuần chỉ là hành vi vi phạm hành chính, mà sâu xa hơn, nó tạo ra những nguy cơ tiềm ẩn cho an toàn giao thông đô thị. Khi vỉa hè bị chiếm dụng để bày hàng, để xe, kinh doanh trái phép, người đi bộ buộc phải tìm cách đi xuống lòng đường, chen chúc với dòng xe cộ đang lưu thông. Đây chính là mầm mống dẫn đến những va chạm, tai nạn đáng tiếc.

Không ít vụ tai nạn thương tâm đã xảy ra chỉ vì một quán nước chiếm vỉa hè, một tủ hàng lấn lòng đường hay một mái hiên tạm bợ chắn tầm nhìn. Người đi bộ, trong đó có người già và trẻ nhỏ, trở thành đối tượng dễ tổn thương nhất khi không còn không gian an toàn để di chuyển. Các phương tiện giao thông cũng buộc phải lấn làn tạo ra những điểm xung đột nguy hiểm, nhất là vào giờ cao điểm.

Ngoài ra, việc lấn chiếm còn làm che khuất biển báo, đèn tín hiệu giao thông, cản trở tầm nhìn của người điều khiển phương tiện. Những điểm dừng xe buýt, lối sang đường, nút giao thông trọng yếu bị khuất tầm mắt khiến người tham gia giao thông không thể nhận biết để xử lý tình huống kịp thời.

Nguy hiểm hơn, các tuyến đường bị lấn chiếm nhiều thường xuyên xảy ra ùn tắc cục bộ, kéo theo tâm lý bức xúc, vội vàng, chen lấn dễ dẫn đến xảy ra tai nạn.

Đặc biệt, trong các tình huống khẩn cấp như cấp cứu, cứu hỏa hay thiên tai, việc không thể tiếp cận nhanh chóng do vỉa hè bị chiếm dụng có thể dẫn tới hậu quả nghiêm trọng về người và tài sản. Nói cách khác, mỗi mét vỉa hè bị lấn chiếm không chỉ là một phần không gian đô thị bị đánh mất, mà còn đe doạ đến sự an toàn của cả cộng đồng.

Trên mạng xã hội từng dậy sóng trước đoạn video ghi lại vụ xô xát giữa một người bán trà đá và cô gái xách va li đang đứng chờ ô tô gần bến xe Mỹ Đình (Hà Nội). Trong đoạn clip, hai bên lời qua tiếng lại gay gắt khi chủ quán trà đá yêu cầu cô gái rời đi, vì cho rằng cô “đứng chắn lối buôn bán”. Đỉnh điểm, người bán hàng đã đá vào vali của cô gái với thái độ hung hăng. Dù vụ việc không dẫn đến xô xát nghiêm trọng nhờ người dân can ngăn, nhưng hành vi chiếm dụng vỉa hè và ứng xử thiếu chuẩn mực này đã làm dấy lên làn sóng phẫn nộ trong dư luận.

Giải pháp nào để ngăn chặn

Nhiều địa phương trên cả nước đã phát động chiến dịch “giành lại vỉa hè” vô cùng rầm rộ và quyết liệt thế nhưng chỉ sau vài tháng lại nhanh chóng rơi vào im lặng. Vậy nên, để giải quyết tình trạng này một cách triệt để cần một chiến lược toàn diện, cương quyết hơn nữa.

Trước hết, để khắc phục triệt để tình trạng này, cần một chiến lược tổng thể với sự vào cuộc đồng bộ, kiên quyết của chính quyền các cấp và lực lượng chức năng. Đồng thời, cần có các giải pháp hỗ trợ sinh kế và nâng cấp hạ tầng đô thị để giảm áp lực lên không gian công cộng.

Song song với đó, cần gắn trách nhiệm người đứng đầu với kết quả thực hiện đảm bảo trật tự, an toàn giao thông nhất là trong quản lý trật tự đô thị. Nếu để xảy ra tình trạng lấn chiếm vỉa hè, lòng đường kéo dài mà không có biện pháp xử lý dứt điểm, cán bộ lãnh đạo phường, xã phải bị xem xét trách nhiệm.

Tiếp tục tuyên truyền, vận động thay đổi nhận thức của người dân. Khi người dân nhận thức được rằng giữ gìn vỉa hè là giữ lấy sự an toàn và văn minh cho chính cộng đồng mình sinh sống, họ sẽ dần từ bỏ hành vi lấn chiếm một cách tự nguyện.

Đẩy mạnh việc ứng dụng công nghệ trong giám sát và quản lý vỉa hè. Hệ thống camera đô thị cần được tích hợp AI để phát hiện và ghi nhận vi phạm tự động, truyền dữ liệu về trung tâm điều hành để xử lý kịp thời. Các thành phố lớn cần triển khai ứng dụng phản ánh vi phạm để người dân có thể gửi hình ảnh, video về tình trạng lấn chiếm, qua đó giúp cơ quan chức năng nhanh chóng nắm bắt và xử lý triệt để.

Cuối cùng, bài toán lấn chiếm vỉa hè, lòng đường cần được đặt trong tổng thể bài toán về quy hoạch và phát triển đô thị bền vững. Khi người đi bộ có lối đi riêng an toàn, khi hộ kinh doanh được bố trí không gian phù hợp, khi lực lượng chức năng được trao đủ thẩm quyền và quyết tâm giải quyết vấn nạn này cùng với ý thức của mỗi người dân về việc thượng tôn pháp luật thì lúc đó vỉa hè mới thực sự trở về đúng chức năng vốn có.