Sandbox cho tài sản mã hóa: Bước đi cần thiết

 Giảm thiểu tối đa rủi ro tài chính

Theo dữ liệu của Hiệp hội Blockchain Việt Nam, có tới 17 triệu người Việt sở hữu TSMH trong năm 2024, đứng thứ 7 toàn cầu. Dòng tài sản số vào Việt Nam năm 2024 đạt 105 tỷ USD, gấp khoảng 4 lần tổng số vốn đầu tư FDI và tương đương 1/4 so với tổng GDP cả nước.

Tuy nhiên, ở Việt Nam hiện nay chưa có khung pháp lý quy định về tài sản số, TSMH. Các sàn giao dịch tiền số, tài sản số có mặt tại Việt Nam hầu hết là các sàn giao dịch của nước ngoài và chỉ có văn phòng đại diện ở Việt Nam. Vì vậy nếu xảy ra tranh chấp, thất thoát tài sản thì nhà đầu tư sẽ gặp nhiều bất lợi.

Theo các chuyên gia, trước hết Việt Nam cần công nhận tiền số là một loại tiền tệ hợp pháp thì việc xây dựng khung pháp lý cho loại hình này sẽ trở nên rõ ràng và dễ dàng hơn. Khi đó, các quy định hiện hành về tài chính, thuế và chống rửa tiền có thể được áp dụng, giúp Nhà nước dễ dàng quản lý, kiểm soát dòng tiền và bảo vệ nhà đầu tư.

TS. Cấn Văn Lực – chuyên gia kinh tế trưởng của BIDV nhấn mạnh, sự phát triển của thị trường TSMH là một xu hướng khó có thể đảo ngược. Do vậy, thay vì lựa chọn không làm gì hoặc cấm cản, đa số các quốc gia phát triển đã xây dựng các quy định pháp lý nhằm điều tiết, quản lý thị trường TSMH. “Việc đưa ra các quy định pháp lý liên quan đến quản lý TSMH cũng góp phần quan trọng bảo vệ nhà đầu tư, tăng cường khả năng thu thuế trên các giao dịch tài sản mã hóa, nâng cao khả năng kiểm soát các hoạt động rửa tiền, giảm thiểu rủi ro tài trợ khủng bố, quản lý tốt hơn dòng vốn chảy ra khỏi quốc gia” – TS Cấn Văn Lực cho hay.

Tại buổi làm việc với Ban Chính sách, chiến lược T.Ư ngày 24/2/2025, Tổng Bí thư Tô Lâm khẳng định, liên quan đến quản lý đồng tiền kỹ thuật số, không để chậm chân, không để mất cơ hội, không tạo khoảng cách hoặc khu biệt với các hình thái tài chính mới cũng như những phương thức giao dịch hiện đại.

Hiện nay, Chính phủ đang giao Bộ Tài chính xây dựng Nghị quyết về việc triển khai thí điểm thị trường TSMH tại Việt Nam nhằm xây dựng môi trường pháp lý hỗ trợ các hoạt động đổi mới sáng tạo liên quan đến TSMH, đồng thời hạn chế những tác động tiêu cực đến nền kinh tế – xã hội. Trên cơ sở đó, Bộ Tài chính đã trình Chính phủ dự thảo Nghị quyết cho phép triển khai thí điểm phát hành và giao dịch TSMH, trong đó đề xuất cơ chế phối hợp giữa cơ quan quản lý như Bộ Tài chính, Bộ Công an, Ngân hàng Nhà nước nhằm thúc đẩy hoạt động thị trường đồng thời hạn chế tối đa rủi ro về an ninh tài chính, bảo đảm sự ổn định cho thị trường tài chính – tiền tệ.

Dự thảo đề xuất một cơ chế quản lý phối hợp giữa Bộ Tài chính, Bộ Công an và Ngân hàng Nhà nước nhằm giám sát chặt chẽ thị trường, ngăn chặn các rủi ro liên quan đến rửa tiền, tài trợ khủng bố, gian lận tài chính và bảo vệ nhà đầu tư. Việc thí điểm này được kỳ vọng sẽ giúp các cơ quan quản lý có thêm dữ liệu thực tế để xây dựng chính sách phù hợp, đảm bảo sự phát triển bền vững của thị trường.

Xác định phạm vi pháp lý rõ ràng

Phó Chủ tịch Ủy ban Chứng khoán Nhà nước Bùi Hoàng Hải cho biết, thị trường TSMH phát triển không ngừng, ngày càng đa dạng và phức tạp, tiềm ẩn nhiều rủi ro đối với nhà đầu tư và thị trường tài chính. Do vậy, việc triển khai thí điểm cho phép các cơ quan quản lý có thể nghiên cứu, đánh giá kỹ lưỡng tính khả thi và điều kiện triển khai thực tiễn, giảm thiểu tối đa các hành vi bất hợp pháp như rửa tiền và tài trợ khủng bố, bảo vệ nhà đầu tư, tạo tiền đề phát triển thị trường tài chính minh bạch, an toàn, bền vững.

Mặt khác, việc triển khai thí điểm thị trường TSMH với quy mô hạn chế có sự kiểm soát, giám sát của cơ quan quản lý Nhà nước sẽ nhanh chóng đáp ứng nhu cầu của thị trường đồng thời giúp cơ quan quản lý có thời gian xây dựng cơ chế chính sách phù hợp với tình hình thực tiễn và đây cũng là cách tiếp cận chung của nhiều quốc gia.

Để chính sách sớm được thực thi và đạt hiệu quả, Giám đốc Trung tâm Tư vấn pháp luật (Viện Nhà nước và Pháp luật) Ngô Vĩnh Bạch Dương khuyến nghị, cần xác định phạm vi pháp lý rõ ràng, định nghĩa cụ thể các loại TSMH, phân biệt giữa tiền mã hóa (cryptocurrency), token tiện ích (utility token) và token chứng khoán (security token), tài sản số trong game hoặc các nền tảng số. Nghị quyết thí điểm này cũng cần làm rõ tài sản nào được phép giao dịch, tài sản nào bị hạn chế và tài sản nào không được phép.

Mặt khác, thực hiện thí điểm Sandbox cần áp dụng thử nghiệm có kiểm soát cho một số sàn giao dịch và doanh nghiệp blockchain, tương tự như nhiều nước đã làm trong thời gian qua. Quản lý sàn giao dịch trong nước, yêu cầu đăng ký hoạt động, đảm bảo minh bạch tài chính và bảo vệ tài sản khách hàng. Các sàn giao dịch quốc tế lâu năm đã được cấp phép tại các thị trường lớn như Mỹ, EU cũng có thể được phép hoạt động hợp pháp tại Việt Nam nếu họ tuân thủ các yêu cầu về thành lập doanh nghiệp tại Việt Nam, đặt máy chủ tại Việt Nam và thực hiện các nghĩa vụ khác như doanh nghiệp Việt Nam.

Tổng giám đốc Công ty CP Công nghệ số SSI Mai Huy Tuần kỳ vọng một số chính sách hỗ trợ doanh nghiệp trong nước, chẳng hạn ưu đãi về nghiên cứu phát triển công nghệ hay hỗ trợ khởi nghiệp, có thể giúp hệ sinh thái đổi mới sáng tạo thêm sôi động. Về khía cạnh bảo vệ người tiêu dùng, cần đảm bảo quy trình kiểm toán minh bạch, công khai thông tin của các sàn giao dịch, đi kèm với cơ chế tiếp nhận và xử lý khiếu nại đủ linh hoạt. Khi các giải pháp này được triển khai nhịp nhàng, thị trường vừa giữ được sự ổn định, vừa hình thành nền tảng thuận lợi cho các ý tưởng mới phát triển. Nên sớm công nhận giá trị pháp lý của các loại tài sản số, chẳng hạn Bitcoin, Ethereum… cùng hướng dẫn đầy đủ về phát hành, giao dịch, lưu ký.