Thanh toán điện tử trong giao thông không còn là rào cản

Chiều 30/9, Báo Giao thông phối hợp với Tạp chí điện tử Vietimes tổ chức Hội thảo với chủ đề “Tương lai nào cho thanh toán điện tử trong giao thông”.

Tiết kiệm thời gian, chi phí khi thanh toán điện tử trong giao thông

Phó cục trưởng Cục Đường bộ Việt Nam Nguyễn Mạnh Thắng thông tin, Thủ tướng Chính phủ vừa ký quyết định ban hành Nghị định 119/2024/NĐ-CP (về thanh toán điện tử giao thông đường bộ) có hiệu lực từ ngày 1/10/2024.

Chia sẻ về điểm mới của Nghị định được ban hành, Trưởng phòng Khoa học Công nghệ Môi trường và Hợp tác Quốc tế, Cục Đường bộ Việt Nam Tô Nam Toàn cho biết, các tổ chức, doanh nghiệp (DN) và người dân khi tham gia giao thông sẽ có một tài khoản giao thông để thanh toán điện tử hầu hết loại phí, giá, không chỉ với giao thông đường bộ mà còn cho các dịch vụ tại cả các cảng hàng không, cảng biển, bãi đỗ xe, điểm đỗ xe lòng đường, kiểm định…

“Nhờ vậy, giúp người tham gia giao thông tiết kiệm thời gian, chi phí khi thanh toán các dịch vụ vận tải, điều này phù hợp với chủ trương hạn chế sử dụng tiền mặt của Nhà nước…” – ông Toàn cho biết.

Theo ông Toàn, khi đưa ra lộ trình chuyển đổi từ tài khoản thu phí sang tài khoản giao thông, Cục Đường bộ Việt Nam đã lường trước các vấn đề để đảm bảo kết nối giữa các nhà cung cấp dịch vụ với đơn vị cung ứng phương tiện thanh toán không dùng tiền mặt.

Cục Đường bộ Việt Nam kỳ vọng khi quy định ban hành sẽ được người dân ủng hộ; đồng thời, cho biết, kỳ vọng với lộ trình 1 năm sẽ thực hiện xong việc chuyển đổi tài khoản thu phí sang tài khoản giao thông kết nối phương tiện thanh toán không dùng tiền mặt của 5,6 triệu phương tiện hiện nay, nhất là khi việc chuyển đổi xác thực sinh trắc học của ngành ngân hàng chỉ diễn ra từ 1-2 tuần nhưng vẫn thành công.

Hạ tầng dịch vụ thanh toán đã sẵn sàng

Trao đổi về khả năng đáp ứng việc triển khai, Phó tổng Giám đốc Napas Nguyễn Hoàng Long cho biết, hiện nay hạ tầng thanh toán bán lẻ của ngành ngân hàng có độ phủ sóng cao với số lượng thẻ ngân hàng cả quốc tế, nội địa đã gấp 1,5 lần so với tổng dân số Việt Nam. Còn theo Ngân hàng Nhà nước, hơn 87% công dân Việt Nam ở độ tuổi trưởng thành có tài khoản ngân hàng.

Thực tế, hoạt động thanh toán điện tử, thanh toán ngân hàng… đã len lỏi mọi ngõ ngách của cuộc sống từ trả tiền cốc cafe, mớ rau ngoài chợ bằng thẻ…

Không chỉ vậy, Napas và hệ thống ngân hàng Việt Nam đã có kinh nghiệm triển khai, kết nối với các hệ thống tương tự. Tiêu biểu, Napas đã kết nối với hệ thống dữ liệu VneID. Hiện nay, trên VneID, người dân đã có thể dùng một số dịch vụ công thanh toán ngay bằng mã QR. Hệ thống thanh toán giao thông cũng tương tự.

Ông Long cho rằng, điều quan trọng cơ sở dữ liệu (CSDL) thanh toán giao thông là cơ sở dữ liệu tập trung quốc gia hay chia về địa phương. Nếu có thể chia sẻ các dữ liệu, việc kết nối liên thông sẽ hoàn toàn thực hiện được.

“Về phía công nghệ không thành vấn đề vì chúng tôi đã có kinh nghiệm triển khai. Còn về người dân, hiện việc thanh toán không dùng tiền mặt cũng không còn là rào cản do tỷ lệ phủ sóng tài khoản thanh toán và thẻ hiện rất lớn” – ông Long nói.

Đồng thời, đại diện Napas cho rằng, vấn đề là làm sao để tài khoản giao thông của người dân gắn liền với phương tiện giao thông đường bộ, giao thông công cộng.

Theo đại diện của Napas, tại Việt Nam, khi phát triển phương tiện giao thông công cộng, nếu không tối ưu hoá hình thức thẻ vé, hạn chế việc người dùng phải xếp hàng chờ đợi thẻ vé thì khó có thể thu hút người dân sử dụng phương tiện công cộng.

Để phát triển thẻ vé thông minh trong giao thông, Napas đề xuất mỗi thành phố, tốt nhất là mỗi quốc gia nên có một hệ thống thẻ vé điện tử tập trung, duy nhất, sử dụng cho tất cả các đơn vị cung cấp dịch vụ giao thông công cộng bao gồm bus, metro, ít nhất là một thành phố có sự liên thông thanh toán bằng thẻ vé. Bên cạnh đó nên hỗ trợ việc sử dụng thẻ ngân hàng trong thanh toán giao thông.

Mặc dù Nghị định 119/2024/NĐ-CP mới đề cập đến chủ thể gắn liền với phương tiện cá nhân thông qua sử dụng các dịch vụ giao thông, song đây chính là những bước đi đầu hướng tới một hệ thống mà chủ thể là những cá nhân cũng được hưởng lợi khi sử dụng dịch vụ và giao thông công cộng.

Nói về thực trạng thanh toán chạm trên toàn cầu, bà Dung cho biết, tỷ lệ giao dịch tiền mặt giảm 8% trên toàn cầu vào năm 2023, trong khi tổng số lượng giao dịch được xử lý bởi hệ thống Visa tăng trưởng 10% so với năm trước. Ngoài ra, hơn 80% giao dịch xuất trình thẻ được xử lý tại Visa là giao dịch thanh toán chạm.

Visa triển khai mạnh ở nhiều quốc gia như: Singapore, Thái Lan, Nhật Bản… Giao dịch thanh toán giao thông bắt đầu bứt phá, tăng trưởng sau 2 năm kể từ thời điểm ra mắt mô hình thanh toán mở trong giao thông công cộng. “Điều đó cho thấy giao thông công cộng chiếm tỷ trọng rất lớn trong thanh toán mở” – bà Dung nhấn mạnh.

Theo bà Dung, khi thanh toán giao thông công cộng, dù là phương tiện thanh toán nào, quan trọng nhất là phải mang lại lợi ích nhất cho người dân.

Có thể bước đầu người dân có thể lựa chọn nhiều cách thanh toán nhưng sau một thời gian sử dụng họ sẽ lựa chọn cách thanh toán nhanh nhất, an toàn nhất, phù hợp với việc di chuyển giao thông công cộng.

Thông tin về “sự sẵn sàng” tại Hà Nội, Trưởng phòng Công nghệ thông tin (Sở GTVT) Hà Nội Trương Kiều Anh cho biết, hiện nay, Sở GTVT đang trình thành TP đề án về giao thông thông minh và chia thành 3 giai đoạn phát triển từ 2024-2026; 2027-2029 và từ 2030 trở đi. Thực tế từ tháng 7/2024, Sở GTVT đã thí điểm Trung tâm điều hành trung tâm giao thông thông minh, cũng như tham mưu thành phố ban hành khung tiêu chuẩn kỹ thuật về thẻ vé điện tử, trong đó có hệ thống kiểm soát thẻ vé không dừng như VETC… để làm nền tảng triển khai các hệ thống thẻ vé sau này.

“Để đảm bảo thời gian và tiến độ triển khai, kèm theo nhân lực vận hành hệ thống là vô cùng khó. Hiện, sở đang tham mưu TP triển khai dịch vụ theo Nghị định 82, theo hướng thuê hạ tầng, trang thiết bị. Tới khi thấy năng lực đủ đáp ứng, chúng ta có thể sẽ dần chuyển sang thực hiện để đảm bảo tiến độ triển khai” – bà Kiều Anh nói.

Có thể gộp chung làm một với tài khoản ngân hàng?

Tham góp ý kiến, chuyên gia giao thông Lê Minh Quốc cho rằng, để đơn  giản và thuận tiện cho người dân, không cần thiết phải tách bạch các tài khoản riêng, mà có thể gộp chung các tài khoản thanh toán như đưa về thanh toán qua ngân hàng. Đối với người dân, điều quan trọng là dịch vụ ngon, bổ, rẻ; và làm sao cần tinh gọn việc thanh toán mà vẫn đảm bảo an ninh, vừa đảm bảo kinh tế.

Lắng nghe mong muốn này, ông Lê Thanh Tùng – Giám đốc Trung tâm CNTT Bộ GTVT thông tin: nhiều thành phố lớn ở Mỹ, Nga, Pháp… đã thực hiện thanh toán thẻ theo phương thức account – based hoặc thẻ ngân hàng trong giao thông.

Từ tháng 9/2024, Trung Quốc áp dụng với thẻ thanh toán Master Card và Visa để thanh toán trên toàn bộ mạng lưới vận tải đường sắt của thành phố và thanh toán các dịch vụ tự động khác.

Tại Việt Nam, để phát triển thẻ vé thông minh trong giao thông, ông Tùng đề xuất mỗi thành phố, tốt nhất là mỗi quốc gia nên có một hệ thống thẻ vé điện tử tập trung, duy nhất, sử dụng cho tất cả các đơn vị cung cấp dịch vụ giao thông công cộng bao gồm bus, metro, ít nhất là một thành phố có sự liên thông thanh toán bằng thẻ vé. Bên cạnh đó nên hỗ trợ việc sử dụng thẻ ngân hàng trong thanh toán giao thông.

Tiêu chuẩn kỹ thuật về thẻ vé nên dựa trên tiêu chuẩn mở, không có giới hạn về đơn vị cung cấp thẻ, thiết bị đầu đọc và nên được xây dựng dựa trên các tiêu chuẩn quốc tế, có thể sử dụng lại các sản phẩm thẻ, đầu đọc đã có sẵn thị trường, rút ngắn thời gian triển khai.