Mỗi cú nhấn ga vượt tốc là một lần đùa giỡn với mạng sống, thế nhưng không ít tài xế vẫn tái phạm liên tục, bất chấp mức phạt nặng. Thực trạng này cho thấy đã đến lúc cần một hệ thống giám sát và cưỡng chế thông minh, đồng bộ và đủ mạnh để ngăn chặn vi phạm ngay từ gốc.
Tái phạm với số lần giật mình
Cuối tháng 7/2025, Phòng Cảnh sát Giao thông Công an tỉnh Gia Lai công bố một trường hợp vi phạm giao thông nghiêm trọng khiến nhiều người giật mình: Chiếc xe tải mang biển kiểm soát 77C-088.xx do ông P.V.D. (trú tại TP. Quy Nhơn, tỉnh Gia Lai) làm chủ đã vi phạm tốc độ đến 21 lần chỉ trong chưa đầy 7 tháng (từ ngày 26/12/2024 đến 17/7/2025).
Hệ thống camera giám sát giao thông ghi nhận phương tiện này liên tục vượt quá tốc độ cho phép, trong đó có nhiều lần vượt từ 20-35 km/h, thậm chí có lần vượt trên 35 km/h – mức được đánh giá là đặc biệt nguy hiểm, nhất là trên các tuyến quốc lộ như Quốc lộ 19. Tổng mức xử phạt lên tới 114,8 triệu đồng. Dù đã nhiều lần gửi thông báo mời lên làm việc nhưng chủ xe vẫn chưa chấp hành, buộc lực lượng chức năng phải xem xét cưỡng chế thi hành theo quy định.
Vi phạm của ông P.V.D. không phải là cá biệt. Cũng tại Gia Lai, ông L.C.H. (trú tại TP.HCM), chủ sở hữu xe BKS 52X-07.xx bị phát hiện 17 lần vi phạm tốc độ chỉ trong hơn 1 tháng, bị xử phạt 101 triệu đồng và bị trừ 4 điểm Giấy phép lái xe (GPLX). Trước đó, Phòng CSGT cũng xử lý ông N.Q.D. (trú tại Tuy Phước Bắc) vì 14 lần vi phạm, với tổng số tiền phạt là 67,7 triệu đồng.
Tại Bình Định (cũ, nay là Gia Lai), tình trạng tái phạm cũng diễn ra tương tự. Chiếc ô tô BKS 65A-327.xx bị camera ghi lại 5 lần vượt tốc độ trong 1 tháng, trong đó có trường hợp đáng lo ngại là tài xế điều khiển xe chạy tới 96 km/h trong khu dân cư, nơi giới hạn tốc độ tối đa chỉ 60 km/h. Theo Cổng thông tin của Cục CSGT, phương tiện này đã tái phạm tổng cộng 14 lần tại nhiều địa phương như Ninh Thuận (cũ, nay là Khánh Hòa), Quảng Trị và cao tốc Đà Nẵng – Quảng Ngãi.
Từ các trường hợp trên có thể thấy, số lần vi phạm không nhỏ, mức xử phạt không nhẹ, nhưng nhiều tài xế vẫn bất chấp, tiếp tục điều khiển phương tiện như thể không hề có chuyện gì xảy ra.
Theo phân tích của các chuyên gia, có ít nhất ba nguyên nhân chính lý giải cho hiện tượng tái phạm tốc độ kéo dài. Thứ nhất là ý thức kém của người điều khiển phương tiện. Một bộ phận tài xế vẫn giữ thói quen xem thường tốc độ tối đa, thậm chí cho rằng chỉ cần nộp phạt là xong.
Thứ hai, hình thức xử phạt hiện nay chưa đủ sức răn đe. Với các vi phạm bị phát hiện qua hệ thống camera, thông báo xử phạt thường được gửi đến người vi phạm sau vài ngày, dẫn đến việc người điều khiển không cảm nhận được hậu quả tức thì. Trong khoảng thời gian này, họ vẫn tiếp tục lưu thông và thậm chí tiếp tục vi phạm. Các biện pháp như trừ điểm GPLX hay đình chỉ tạm thời bằng lái hiện vẫn chưa được triển khai một cách đồng bộ, khiến mức phạt chưa đủ sức ngăn chặn hành vi vi phạm tái diễn.
Cuối cùng, cơ chế cưỡng chế xử phạt còn nhiều bất cập. Không ít trường hợp tài xế cố tình chây ì, không nộp phạt theo đúng quy định, buộc cơ quan chức năng phải thực hiện quy trình xử lý kéo dài, nhiều bước, mới có thể áp dụng biện pháp cưỡng chế.
Ba yếu tố trên cộng hưởng, khiến vi phạm tốc độ không chỉ phổ biến mà còn có xu hướng lặp lại, tạo ra những mối nguy tiềm tàng cho an toàn giao thông. Khi chưa có giải pháp triệt để, mỗi cú nhấn ga liều lĩnh vẫn là nguy cơ đe dọa tính mạng hàng triệu người tham gia giao thông mỗi ngày.
Cần nâng cấp từ “phạt nguội” sang giám sát thông minh
“Phạt nguội” được xem là bước tiến lớn về công nghệ trong quản lý giao thông, giúp ghi nhận vi phạm khách quan, giảm xung đột giữa người dân và lực lượng chức năng. Tuy nhiên, nếu chỉ dừng lại ở quy trình: Ghi nhận – gửi thông báo – chờ người vi phạm tự giác nộp phạt, thì hiệu quả ngăn ngừa tái phạm còn rất hạn chế.
Trong bối cảnh tai nạn giao thông vẫn ở mức cao, nhiều chuyên gia cho rằng cần chuyển từ “phạt nguội thụ động” sang “giám sát thông minh – phản ứng nhanh – xử phạt tức thời”.
Một trong những bất cập lớn hiện nay là thiếu liên thông dữ liệu vi phạm giữa các địa phương và đơn vị chức năng. Trường hợp xe vi phạm ở Gia Lai, tiếp tục vi phạm ở Khánh Hòa hay Quảng Trị mà không bị phát hiện hay ngăn chặn là minh chứng rõ ràng.
Do đó, giải pháp căn cơ là xây dựng một cơ sở dữ liệu vi phạm giao thông thống nhất toàn quốc, tích hợp với nhiều hệ thống khác như: GPLX điện tử (để tự động trừ điểm mỗi khi có vi phạm); Đăng kiểm phương tiện (đảm bảo không cấp kiểm định nếu phương tiện còn nợ xử phạt); Hệ thống quản lý thuế và sở hữu (giúp ngăn chặn việc sang tên đổi chủ khi chưa hoàn thành nghĩa vụ pháp lý).
Ở nhiều quốc gia phát triển, phương tiện vận tải đã được trang bị hệ thống cảnh báo tốc độ trong cabin, giới hạn vận tốc tự động, hoặc AI phân tích hành vi tài xế. Những công nghệ này giúp cảnh báo trực tiếp đến tài xế khi vi phạm; gửi dữ liệu đến trung tâm điều hành doanh nghiệp cũng như ghi nhận hành vi theo cá nhân tài xế thay vì chỉ theo phương tiện.
Việc khuyến khích doanh nghiệp vận tải lắp đặt thiết bị giám sát hành trình thông minh không chỉ giúp nâng cao hiệu quả kiểm soát, mà còn tăng trách nhiệm của chủ xe và đơn vị quản lý – những chủ thể đang có phần buông lỏng trong khâu giám sát.
Hiện nay, theo Nghị định 168/2024/NĐ-CP, hành vi vượt quá tốc độ từ 20-35 km/h bị xử phạt từ 6-8 triệu đồng, trừ 4 điểm GPLX. Nếu gây tai nạn, mức phạt có thể lên tới 22 triệu đồng và trừ 10 điểm. Tuy nhiên, nhiều chuyên gia đề xuất cần bổ sung quy định: Nếu người điều khiển phương tiện vi phạm từ 3 lần trở lên trong vòng 6 tháng cần bị đình chỉ tạm thời GPLX, kể cả khi chưa gây hậu quả. Đây là biện pháp phòng ngừa chủ động, buộc tài xế phải tuân thủ quy định pháp luật giao thông.
Theo thống kê của Ủy ban An toàn Giao thông Quốc gia, trên 80% các vụ tai nạn nghiêm trọng liên quan đến hành vi không làm chủ tốc độ. Khi tốc độ tăng từ 50 lên 100 km/h, lực va chạm trong tai nạn tăng gấp 4 lần. Chỉ cần tăng 5% tốc độ trung bình, số vụ tai nạn có thể tăng 10% và số ca tử vong tăng 20%… Điều này cho thấy tầm quan trọng sống còn của việc giám sát hành vi lái xe và xử lý kịp thời các vi phạm tốc độ.
Nếu “phạt nguội” không đi kèm hệ thống cưỡng chế hiệu quả, cơ chế xử lý kịp thời và công nghệ hỗ trợ thông minh, những trường hợp tài xế vi phạm đến hàng chục lần vẫn có thể tiếp tục tái diễn. Và đến khi đó, người phải gánh chịu hậu quả có thể không chỉ là người vi phạm, mà còn là những người tham gia giao thông vô tội.
Theo Thiếu tướng Đỗ Thanh Bình, Cục trưởng Cục Cảnh sát giao thông (CSGT) – Bộ Công an, tới đây, hệ thống giám sát, quản lý kinh doanh vận tải sẽ hoạt động 24/24h để bảo vệ chính người tham gia giao thông. Tất cả vi phạm được phát hiện qua hệ thống giám sát thuộc thẩm quyền của Cục Cảnh sát giao thông sẽ được thông tin nhanh nhất tới người vi phạm – tối đa không quá 2 tiếng.
Những vi phạm có thể quan sát bằng mắt thường sẽ có hệ thống giám sát đảm nhiệm, đảm bảo khách quan 24/7. Mục tiêu không phải để xử lý, mà tạo tư duy cho người dân chấp hành để bảo vệ chính mình.
Cùng với đó, Cục CSGT sẽ đưa vào hoạt động một trung tâm dữ liệu và giám sát hoạt động 24 giờ mỗi ngày, 7 ngày mỗi tuần. Trung tâm sẽ vận hành giống như khoa cấp cứu của bệnh viện, làm việc ba ca liên tục, đảm bảo mọi vi phạm đều được phát hiện và thông báo sớm nhất tới người dân.
Theo thiếu tướng Đỗ Thanh Bình, việc gửi thông báo sớm sẽ giúp người dân chủ động xử lý vi phạm, tránh bị phát hiện muộn trong quá trình đăng kiểm hoặc thực hiện các thủ tục hành chính khác. Đồng thời, điều này cũng đặt ra yêu cầu chủ phương tiện phải hoàn tất thủ tục sang tên khi mua bán xe, nếu không sẽ vẫn phải chịu trách nhiệm liên đới nếu có vi phạm xảy ra.
Đồng thời, Cục CSGT cũng đang xây dựng lộ trình ứng dụng công nghệ để quản lý giao thông toàn diện. Những hành vi vi phạm có thể phát hiện bằng hệ thống sẽ được giám sát 24/7, thay vì phụ thuộc hoàn toàn vào lực lượng chức năng.
“Mục tiêu là xử lý đúng người, đúng hành vi, có chứng cứ điện tử rõ ràng, hạn chế tranh cãi, giảm thủ tục hành chính. Chúng tôi không đặt mục tiêu xử phạt, mà mong muốn giúp người dân chấp hành, tự bảo vệ mình trên đường”, Thiếu tướng Đỗ Thanh Bình nhấn mạnh.
Theo Congly.vn